Có thể nói con cái chúng ta là những thiên tài lắm chứ, vì sao ư, vì bé còn rất nhiều khả năng khác, khi...

Trỗi nhạc lên



Con của bạn sinh ra đã là một nhạc sỹ đấy. Một nghiên cứu đăng trên tờ Science cho thấy trẻ 3 tháng tuổi đã có thể phân biệt các giai điệu. Và một nghiên cứu mới đây chứng tỏ bé phản ứng với âm nhạc – bằng cách cử động cánh tay và thân mình – nhiều hơn với lời nói.

Điều ngạc nhiên là gì? Theo bản năng, các bà mẹ đem giai điệu đến với bé qua các bài hát ru, các nhà khoa học nghĩ đây là cách chủ yếu mà trẻ tiếp nhận giai điệu.

Đánh thức tiềm năng. Hãy cho bé tiếp xúc với thật nhiều thể loại âm nhạc. Nếu bạn đang nghe nhạc thì hãy hát lên và nhìn vào mắt bé. Trẻ phản ứng nhiều nhất với âm nhạc khi chúng chia sẻ với người khác. Bạn cũng có thể dùng giai điệu để giúp bé học nhiều thứ khác; bạn có thể tự sáng tác nên một giai điệu hoặc “chế” lời để dạy cho con về các bộ phận cơ thể chẳng hạn.

Học ngoại ngữ

Con bạn có khả năng học ngoại ngữ bẩm sinh. Và tin rất vui là nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng biết nhiều ngôn ngữ sẽ khuyến khích bé suy nghĩ linh hoạt, tăng cường trí nhớ và nâng cao khả năng tập trung. Học hai ngôn ngữ từ khi ra đời sẽ giúp trẻ dễ thành thạo ngoại ngữ hơn về sau.

Điều ngạc nhiên là gì? Trước đây, các chuyên gia thường đề nghị phụ huynh đợi đến lúc con 3 tuổi mới cho học ngoại ngữ để bé có thời gian thông thạo tiếng mẹ đẻ. Nhưng một nghiên cứu tại Italy lại chứng minh rằng với em bé biết nói hai thứ tiếng, vốn từ vựng ở mỗi ngôn ngữ của bé (khoảng 50 với trẻ 18 tháng tuổi) có thể so sánh được với vốn từ “mẹ đẻ” của bé chỉ biết một ngôn ngữ.

Đánh thức tài năng. Nếu bạn hay chồng/ vợ bạn nói được hai ngôn ngữ thì hãy dùng chúng thường xuyên với bé. Các chuyên gia tin rằng 30% thời gian mà bé cần để tiếp nhận được một ngôn ngữ là dành để tiếp xúc với nó. Nếu bạn chỉ biết một thứ tiếng thì có thể nhờ một người thân hay một người bạn thân… thạo ngoại ngữ nói chuyện với bé. Đừng phí tiền với những CD hay DVD dạy ngoại ngữ, cách tốt nhất để con bạn học ngoại ngữ là lắng nghe những người xung quanh sử dụng chúng.



Thấy những điều mà bạn không thấy

Trong một tuần lễ sau khi được sinh ra, bé đã có thể nhận diện khuôn mặt của bạn, một khả năng hữu ích cho một sinh linh phải phụ thuộc vào bạn hầu như hoàn toàn. Và không lâu sau đó, bé đã trở thành một chuyên gia nhận-mặt. Nghiên cứu thực hiện tại Đại học Sheffield ở Anh cho biết rằng trẻ sáu tháng tuổi có khiếu hơn hẳn người lớn ở việc nhận diện từng gương mặt trong một nhóm người, bao gồm cả những người khác chủng tộc.

Điều ngạc nhiên là gì? Năng lực xác định nét mặt của bé bắt đầu yếu dần vào khoảng 9 tháng tuổi. Nhưng vài chuyên gia cho rằng không hẳn như vậy. Liên tục được trông thấy những gương mặt thuộc các chủng tộc khác nhau có thể duy trì khả năng này khi trẻ lớn.

Đánh thức tiềm năng. Nếu không có điều kiện cho bé gặp gỡ nhiều người, bạn có thể sử dụng những cuốn sách hoặc những hình ảnh trên báo hay tạp chí. Duy trì được khả năng này sẽ giúp con bạn đón nhận và chấp nhận tốt hơn mọi người ở mọi kích thước, hình dạng và màu da sau này.

Trẻ sơ sinh non tháng có thể trạng rất non yếu, khả năng chịu đựng rất kém các sang chấn và tình trạng thiếu oxy. Trẻ cũng dễ bị tử vong hơn những trẻ đủ tháng. Những trẻ sống được sẽ có nguy cơ mắc bệnh nhiều hơn và gặp nhiều khó khăn hơn trong quá trình phát triển. Do đó, trẻ cần có những nhu cầu chăm sóc đặc biệt.

Trẻ non tháng nên được sinh ở các bệnh viện có khả năng chăm sóc tích cực cho trẻ ngay sau sinh hơn là phải chuyển trẻ đi ngay sau sinh. Kết quả tốt phụ thuộc vào sự chăm sóc sản khoa và sơ sinh trong lúc chuyển dạ, sổ thai và những ngày đầu của cuộc sống. Nếu được chăm sóc tốt và đúng cách, trẻ có thể sống và khỏe mạnh như trẻ bình thường.

>> Phần 1:

Nguyên tắc chăm sóc và nhu cầu dinh dưỡng của trẻ sơ sinh non tháng

Phần 2:

Phương pháp và lưu ý khi chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng

Theo dõi và phát hiện kịp thời các rối loạn ở trẻ

Trẻ sơ sinh non tháng cần được theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe để kịp thời phát hiện các triệu chứng có thể dẫn đến rối loạn nguy hiểm cho trẻ. Đây là các dấu hiệu bạn cần để ý:


Rối loạn hô hấp, thở nhanh, thở co kéo.
Nôn ói, sặc.
Màu da, môi trẻ, các ngón chi.
Rối loạn tiêu hóa, phân, nước tiểu.

Các lưu ý khi chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng

Vệ sinh và tư thế nằm ngủ:

Cần lau mặt trẻ mỗi ngày với nước ấm. Chú ý lau vùng da dưới cằm, nơi dễ bị đọng sữa.
Trẻ sinh non có thể đặt nằm sấp khi điều trị trong bệnh viện, nơi có phương tiện theo dõi trẻ. Nhưng tại nhà, không nên đặt trẻ nằm sấp trong lúc ngủ vì nguy cơ ngưng thở trong khi ngủ.

Khi có người đến thăm trẻ:

Những người đang bị cảm cúm không nên vào thăm trẻ ngay, họ có thể thăm trẻ vào những ngày sau.
Trẻ sinh non dễ nhạy cảm với kích thích, do vậy nên hạn chế tiếp xúc hoặc sờ vào trẻ.
Khách thăm không nên hút thuốc trong phòng trẻ.
Để bảo vệ trẻ tốt nhất khách không nên thăm cho đến khi trẻ lớn hơn.

Chủng ngừa:
Trẻ non tháng thường được chủng ngừa ở cùng thời điểm sau sinh như trẻ đủ tháng trừ một số trường hợp quá non tháng, cân nặng dưới 2000g hoặc có bệnh lý đang điều trị sẽ được chủng ngừa sau khi trẻ đến tái khám tại phòng khám trẻ em.

Khi trẻ sinh non khóc:
Khóc là một cách thông tin. Trẻ có thể khóc do những nhu cầu khác nhau. Những nguyên nhân khóc thường gặp là:

Đói, đặc biệt nếu trẻ bú xong đã 2 giờ.
Khó chịu, do tả ướt hoặc dơ, quần áo quấn quá chặt, quá lạnh hoặc quá nóng.
Trẻ cần được thay đổi tư thế.
Trẻ nghẹt mũi.
Trẻ sinh non dễ bị kích thích. Trẻ thường không chịu được quá nhiều đụng chạm từ người xung quanh.
Trẻ bị bệnh.

Nếu trẻ khóc thường xuyên

Xem trẻ có bị ướt, bị đói không?
Vỗ lưng cho trẻ ợ mỗi 5 phút trong khi bú
Chú ý xem trẻ có bị bệnh không? (sốt, tiêu chảy, màu da tái…).
Dùng khăn quấn gọn tay và chân trẻ.
Đu đưa trẻ nhẹ nhàng.
Ôm trẻ vào ngực, cho trẻ tiếp xúc da qua da.
Cho trẻ vào xe nôi đẩy bộ.
Giữ cho đầu trẻ cao hơn thân trẻ trong khi trẻ ăn.
Đắp mền phía dưới bụng trẻ khi trẻ nằm.
Cho trẻ tắm nước ấm.

Dấu hiệu nhiễm trùng đường hô hấp:
Trẻ sinh non dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp. Những dấu hiệu cho biết trẻ bệnh là:

Trẻ thay đổi kiểu thở, thở bất thường.
Trẻ khóc nhiều, kích thích.
Bú ít.
Khó đánh thức.
Ho.
Ọc sữa hầu hết cử bú
Tiểu ít.
Da xanh tái.
Sốt.

Ngưng thở khi đang bú.
Khi trẻ sinh non mút, trẻ có thể không thở hoặc không nuốt nhịp nhàng. Chú ý xem trẻ có dấu hiệu xanh tái quanh miệng hay không. Nếu có:

Phải ngưng cho bú.
Cho trẻ ngồi vào trong lòng. Vỗ lưng cho trẻ thở. Tạm ngưng bú cho trẻ ợ.
Mang trẻ đến cơ sở y tế gần nhất.

Phương pháp Kangaroo

Phương pháp Kangaroo dựa trên sự tiếp xúc da kề da mẹ con, để mẹ “ấp” đứa con non tháng của mình. Với phương pháp này, nhiều đứa trẻ sinh non, thậm chí trẻ sinh vào khoảng tháng thứ sáu và chỉ cân nặng dưới 1kg có thể được cứu sống, phát triển, đi đứng bình thường.

Đây là phương pháp hữu hiệu để giữ ấm, nuôi dưỡng trẻ bằng sữa mẹ hoàn toàn, bảo vệ trẻ tránh nhiễm khuẩn cũng như mang lại sự kích thích, sự an toàn và tình yêu cho trẻ. Phương pháp này cũng giúp các người mẹ tự tin hơn, đem lại hy vọng cho trẻ sinh non. Nếu trẻ được tiếp xúc da kề da liên tục thì đo thân nhiệt cho trẻ 2 lần một ngày. Người mẹ cần theo dõi nhịp thở của trẻ.

Nếu trẻ có cơn ngừng thở. Có thể kích thích trẻ thở bằng cách xoa vào lưng trẻ trong vòng 10 giây. Nhưng tốt nhất là khi phát hiện các dấu hiệu nguy hiểm như trẻ ngừng thở, giảm vận động, li bì hoặc bú kém phải báo cho nhân viên y tế ngay để xử trí kịp thời.

Thời gian “ấp” con trong tư thế Kangaroo sẽ kéo dài cho đến khi trẻ đạt được tuổi thai bình thường: 9 tháng 10 ngày.

Khi ở nhà, người mẹ có thể thoải mái hơn trong tư thế chăm sóc trẻ theo phương pháp Kangaroo nhưng cần đưa trẻ đến cơ sở y tế theo dõi đều đặn. Khi trẻ ra khỏi vị trí Kanguroo vẫn cần tiếp tục theo dõi 1 lần/tháng về tình trạng dinh dưỡng, sự tăng trưởng và phát triển.

Trẻ nhỏ có sức đề kháng rất yếu và dễ mắc phải những loại bệnh truyền nhiễm. Đặc biệt là đối với các bé ở những vùng khí hậu nhiệt đới. Bố mẹ cần chú ý các triệu chứng mà bé gặp phải để chú ý phòng ngừa.



Mào gà: Mụn nhỏ, màu đỏ, sưng và ngứa; sau đó trở thành mụn nước trên vùng da màu hồng tạo thành một bề mặt có hình dạng giống cái mào gà. Sau khi được bao phủ bởi một lớp vỏ cứng khoảng bốn ngày nó sẽ trở nên đau nhức và làm cho cơ thể có triệu chứng cảm sốt nhẹ.

Dị ứng thực vật hoặc động vật có độc: Những mụn ngứa, căng phồng màu đỏ nổi trên da và có thể nổi lên thành từng mảng to hoặc thành một hàng. Bé có thể đã đụng phải một loại gỗ hoặc một loại côn trùng gây ngứa như sâu róm chẳng hạn.

Bệnh tay chân miệng: Triệu chứng của bệnh tay chân miệng là bé cảm sốt, chán ăn, đau nhức cổ họng, có những mụn mủ gây đau nhức ở miệng, bàn tay, lòng bàn chân, hay mông. Thường xảy ra ở những trẻ từ 3-5 tuổi đang đi mẫu giáo, nhưng người lớn và trẻ em ở những độ tuổi khác cũng có thể mắc phải.

Mụn cóc: những mụn nhỏ cứng xù xì hay mọc thành từng cụm, thường mụn cóc mọc ở bàn tay hoặc ở bất cứ một vị trí nào khác trên cơ thể; mụn cóc thường rất cứng và có một chấm đen nhỏ ở đầu. Những em bé dưới 2 tuổi thường rất ít khi bị mụn cóc.

Vẩy nến: Da dày, màu đỏ hoặc trắng bệch, tróc vảy; thường xuất hiện đầu tiên ở khuỷu tay hoặc đầu gối; vảy nến cũng có thể xuất hiện trên đầu và tróc ra thành từng mảng như gàu, hoặc vảy nến xuất hiện như những mụt nhỏ li ti rất ngứa trên thân và chân tay.

Phát cước: Da trên ngón tay hoặc nốt ruồi trở nên tái nhợt nhạt như sáp hay cứng nhám khi vừa ở một nơi nào có nhiệt độ thấp; cảm giác tê cóng sau đó sưng tấy lên và phồng giộp nếu bị nặng hơn.

Rubella: Những mụt màu hồng đỏ, ngứa xuất hiện đầu tiên ở mặt, sau hai hoặc ba ngày thì lan ra khắp người; cảm sốt nhẹ; nổi hạch phía sau tai; nghẹt mũi và khó thở; mắt sưng đỏ. Hầu hết trẻ em cần được chích ngừa vaccine phòng bệnh rubella.

Bệnh sởi: Cảm sốt; chảy mũi nước; mắt đỏ và chảy nước mắt, ho, mụn sởi thường màu đỏ sau vài ngày thì xuất hiện chấm trắng rất nhỏ bên trong, sau đó đau rát; sởi thường xuất hiện thành những mảng đỏ bắt đầu từ trên đầu lan xuống lưng và thân, cánh tay và bàn tay, xuất hiện sau cùng ở cẳng chân và bàn chân. Sởi phát triển rất nhanh và rất ngứa, sau đó cơ thể sốt cao; buồn nôn, nôn, đi cầu chảy, người mệt mỏi. Bệnh sởi có thể kéo dài trong năm ngày và sau đó giảm dần. Hiện nay tiêm phòng vaccine bệnh sởi nằm trong chương trình tiêm chủng quốc gia.

Điều đầu tiên con cần để phát triển đó chính là tình thương yêu, sự quan tâm của bố mẹ; nhưng để bé có thể phát triển toàn diện nhất, lành mạnh nhất, bố mẹ đừng chăm chút quá mà hãy cho con tự đối mặt với những thử thách vừa sức của bé, đồng thời dành thời gian chăm sóc cho chính mình.

6. Khuyến khích những thách thức mới
Bạn đừng làm khó con bằng cách để cho bé chơi những thứ đồ chơi hay trò chơi nằm ngoài khả năng của bé, vì khi không chơi được bé có thể trở nên bực tức cáu kỉnh hoặc nản chí; tuy nhiên một chút vật lộn mới giúp con học được những kỹ năng mới.

Đối mặt với một trò chơi không dễ dàng lắm, con bạn sẽ phải tìm ra nhiều cách để hoàn thành “nhiệm vụ”, trí não con phải hoạt động nhiều và phát triển hơn. Vậy nên, nếu con cố mở một cái hộp chẳng hạn, bố mẹ hãy kìm lại thôi thúc được làm giúp mà hãy để cho con cố gắng trước. Nếu con vẫn gặp khó khăn, bạn hãy chỉ cho bé thấy cách làm, nhưng sau đó trả lại cho bé chiếc hộp đã đóng nắp để bé tự thử lại lần nữa.



7. Chăm sóc cho bản thân
Hãy chắc chắn rằng bạn chăm sóc tốt cho chính mình, vì thật sự mà nói bố mẹ phải hạnh phúc thì mới có thể giúp con hạnh phúc. Hãy luyện tập thể dục thể thao cho cơ thể dẻo dai khỏe khoắn (đẩy xe cho con đi dạo cũng có thể coi là một hình thức vận động đó, đơn giản vậy thôi), ăn những thực phẩm lành mạnh, tranh thủ ngủ khi có thể… để bạn có đủ sức khỏe chăm và chơi với con.

Nếu bạn cảm thấy kiệt sức, hãy tìm cách phân chia việc nhà và trách nhiệm chăm sóc con cái với chồng mình nhé, hoặc với những người thân, bạn bè mà bạn có thể tin cậy và nhờ trợ giúp. Cũng đừng quên thỉnh thoảng dành cho mình khoảng thời gian riêng tư – làm bố mẹ, đặc biệt là làm người chăm sóc chính cho con, là trách nhiệm cao cả gây khá nhiều mệt mỏi, nên bạn cần khoảng thời gian này để nạp lại năng lượng. Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi đi kèm với cảm giác buồn chán, căng thẳng, nên tìm người tin cậy để trò chuyện và tìm cách giải tỏa. Những bố mẹ buồn chán hoặc căng thẳng sẽ khó mà đáp lại các nhu cầu của con một cách nhanh chóng và chính xác. Và bạn đừng ngượng ngùng, vì hầu hết phụ nữ đều trải qua tình trạng gọi là “baby blues” – hay rối loạn tâm lý sau khi sinh, thường kéo dài khoảng một tuần. Trầm cảm sau sinh là tình trạng nghiêm trọng hơn nhiều, nhưng cũng có thể chữa khỏi.

Nếu bạn cảm thấy buồn bã, lo âu cùng cực, không thể chăm sóc cho chính mình hoặc cho con, và những thứ thường khiến bạn vui nay không còn có tác dụng đó nữa… có thể bạn đã bị trầm cảm. Khi này, đừng ngại ngần tìm kiếm sự giúp đỡ từ những người có chuyên môn để được chữa trị kịp thời.



8. Tìm nơi trông trẻ tốt
Nếu bạn đi làm và không thể chăm con vào ban ngày thì một nơi trông trẻ tốt, hay một người trông trẻ tốt là cần thiết cho sự phát triển khỏe mạnh của con. Những người (hoặc dịch vụ) này sẽ thay bạn làm những điều tốt cho con khi bạn không ở bên. Dù đó là vú em, người thân, hay là ai khác thì người này cũng cần có kinh nghiệm, có trách nhiệm, có uy tín, yêu trẻ nhỏ và có đủ sức để giúp con bạn phát huy các khả năng của mình.

Tình yêu thương là thứ vô hạn mà bố mẹ có thể cho con mình, thế nhưng vẫn là chưa đủ. Từ tình yêu thương ấy, bố mẹ còn cần làm nhiều việc đơn giản để có thể giúp con hình thành và phát triển những kỹ năng cần thiết sau này.

3. Nói chuyện với con
Nghiên cứu cho thấy những đứa trẻ thường được bố mẹ trò chuyện cùng khi còn bé phát triển được kỹ năng ngôn ngữ tốt hơn so với những trẻ không được giao tiếp bằng lời nhiều. Bạn thậm chí có thể bắt đầu làm điều này cho con ngay từ khi mang thai – đây cũng là một cách tốt để giúp cho sự kết nối giữa bố mẹ với con trở nên khăng khít hơn.

Sau khi con chào đời, bạn hãy nói chuyện với bé khi cho bé bú, thay tã, tắm cho bé… Và con bạn sẽ đáp lại tốt hơn khi biết những lời nói đó là dành cho mình, vậy nên hãy nhìn con khi bạn nói. Đừng lo lắng về việc bạn phải nói gì uyên thâm sâu sắc, chỉ cần mô tả lại những việc mà bạn đang làm, chẳng hạn như: “Mẹ mở nước ấm vào bồn để tắm cho bé nha.”



Các bố mẹ thường tự nhiên dùng giọng con nít và sử dụng những cách diễn đạt đơn giản với giọng cao hơn bình thường. Làm như vậy có thể giúp cho con bạn dễ tiếp nhận ngôn ngữ khi bé còn nhỏ, nhưng khi con đã lớn hơn một chút thì hãy bỏ kiểu nói chuyện này để con có thể phát triển được các kỹ năng ngôn ngữ cho tốt.

4. Đọc sách truyện cho con
Đọc lớn cho con nghe là một trong những việc quan trọng nhất mà bạn có thể làm để giúp con mình xây dựng vốn từ vựng, kích thích trí tưởng tượng của bé và cải thiện các kỹ năng ngôn ngữ khác. Các chuyên gia nói rằng kể cả những em bé sơ sinh cũng thích nghe truyện, vậy nên hãy nhớ ngày nào cũng đọc cho con nghe nhé.

5. Kích thích tất cả các giác quan của con
Con bạn nên được tiếp xúc để học được về người, nơi chốn và các sự vật, mỗi một tương tác mới đều sẽ cho bé thêm thông tin về thế giới và nơi mà bé thuộc về. Các nghiên cứu cho thấy những đứa trẻ lớn lên trong môi trường đa dạng và phong phú, được cho tiếp xúc với nhiều trải nghiệm mới kích thích các giác quan của bé, sẽ có hoạt động não tích cực hơn, mạnh mẽ hơn so với những bé lớn lên mà không được kích thích các giác quan phù hợp.

Tuy nhiên, điều gì cũng có giới hạn của nó nên đừng “dội bom” con suốt 24 tiếng một ngày, hoặc cố tác động đến tất cả các giác quan của bé cùng lúc. Ngoài ra, hãy lưu ý đến lời khuyên của bác sỹ, không để con tiếp xúc với TV hay các loại màn hình máy tính cho đến khi bé được 2 tuổi.

Ngay cả những hoạt động thường ngày đơn giản nhất cũng có thể kích thích trí não con phát triển. Chẳng hạn như với các món đồ chơi, trò chơi, bạn hãy cho con nhiều loại đồ chơi có hình dạng khác nhau, chất liệu, màu sắc, âm thanh, khối lượng cũng khác nhau. Hãy chơi những trò chơi tương tác như là ú òa, vỗ tay, đi dạo, đi mua sắm cùng nhau, để con được gặp gỡ những người mới mẻ. Bạn cũng hãy tìm hiểu về tác động của âm nhạc đến sự phát triển của bé qua các giai đoạn khác nhau, thường xuyên hát, hát ru cho bé.



Không chỉ cho con ra ngoài mà ngay tại nhà, bạn cũng cần chuẩn bị không gian cho con bò, đi chững… để phát triển các cơ khỏe mạnh, luyện tập giữ thăng bằng tốt và khả năng phối hợp cơ thể. Điều quan trọng nhất đối với không gian này là sự an toàn, để con bạn có thể thỏa sức khám phá mà không liên tục bị nghe những câu “Không! Không được!”

Vậy nên tốt nhất là ngay từ trước khi con chào đời, bạn hãy biến ngôi nhà của mình trở thành nơi an toàn cho con, lắp cửa chắn, lắp nắp che ổ điện, cất những thứ đồ có thể gây nguy hiểm hoặc đồ quý giá ra ngoài tầm với của bé… Ví dụ như ở trong bếp, bạn hãy lắp khóa tất cả các ngăn tủ, trừ một ngăn cho con khám phá, trong đó để những chiếc bát nhựa, cốc lường, muỗng gỗ, xoong nồi mà bé có thể cho chơi thật an toàn.