Rối loạn mỡ máu thường diễn tiến âm thầm và ít có dấu hiệu rõ rệt nhưng gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm. Trong đó, rối loạn mỡ máu là nguyên nhân chính gây ra thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim với triệu chứng điển hình là đau thắt ngực, khó thở.
Trong số gần 400 câu hỏi gửi về chương trình tư vấn về bệnh Rối loạn mỡ máu, gần 50% câu hỏi xoay quanh những triệu chứng dẫn đến bệnh tim mạch như khó thở, thở hụt hơi, đau ngực, tức ngực, đau thắt ngực...
Bạn đọc Hoàng Phúc 35 tuổi, ở Hà Nội chia sẻ: "Mấy hôm trước, bố tôi có hiện tượng khó thở, tức ngực và đã đi khám tại bệnh viện Bạch Mai. Tại đây, bố tôi được chụp tim phổi và điện tim thì không sao nhưng xét nghiệm được kết luận là rối loạn mỡ máu và thừa đạm. Xin bác sĩ tư vấn cho bố tôi cách điều trị".
Hay như trường hợp bạn Nguyễn Văn Hưng, 37 tuổi, sống tại TPHCM lo lắng gửi đến chương trình “Em xét nghiệm bị mỡ máu là 7.39. Đôi lúc em thấy hơi thở ngắn khi hít thở sâu, hơi bị tức ngực, có cảm giác mỏi và nóng. Vậy bác sĩ cho em hỏi em cần điều trị và uống thuốc gì?”.
Nguy hiểm hơn, những cơn đau thắt ngực, khó thở là những triệu chứng dễ bị bỏ qua, dẫn đến nguy cơ nhồi máu cơ tim, điển hình là trường hợp của bác Xuân Tùng 55 tuổi, ở Đồng Nai. Bác Tùng chia sẻ sau lần được cấp cứu kịp thời: "Tháng trước, tôi được đồng nghiệp đưa vào bệnh viện do khó thở nghiêm trọng. Các bác sĩ chẩn đoán và kết luận, đây là một trường hợp nhồi máu cơ tim. Trước đó, tôi đã có tiền sử bị rối loạn mỡ máu; cholesterol, triglyceride đều cao. Thỉnh thoảng tôi bị đau nhói ở ngực nhưng đều nghĩ do mệt mỏi, công việc căng thẳng mà chủ quan. Rất mong được bác sĩ tư vấn chế độ luyện tập, ăn uống hợp lý".
Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Thị Hồng Thi, rối loạn mỡ máu gây ra nhiều bệnh nguy hiểm nhưng ít có triệu chứng rõ ràng, không biểu hiện cụ thể, . Khi rối loạn mỡ máu gây biến chứng lên tim mạch, sẽ xuất hiện những dấu hiệu như đau tức ngực, đau kiểu đè nén hay thắt chặt ở vùng ngực, thở khó, thở hụt hơi… Tuy nhiên, nhiều người thường chủ quan bỏ qua những dấu hiệu trên, từ đó dẫn đến nguy cơ tử vong do nhồi máu cơ tim cao.
Trường hợp nữa, là những bệnh nhân có những biểu hiện của bệnh nhưng vì thể trạng gầy nên không nghĩ mình bị rối loạn mỡ máu để kịp thời điều trị. Phó giáo sư Hồng Thi chia sẻ với một độc giả: "Nhiều người thường cho là rối loạn mỡ máu chỉ xảy ra đối với những người thừa cân, béo phì. Tuy nhiên trong thực tế, tình trạng người gầy bị mỡ trong máu cao khá phổ biến. Nghiên cứu cho thấy, một số người mặc dù có chế độ ăn hợp lý, cơ thể không thừa cân, thậm chí gầy nhưng vì có sự rối loạn trong việc tổng hợp cholesterol tại gan thì vẫn có thể bị mỡ trong máu cao. Ngoài ra, mỡ trong máu cao còn có những nguyên nhân khác bao gồm yếu tố gia đình, chế độ ăn, sinh hoạt không hợp lý… dẫn đến rối loạn chuyển hóa mỡ".
Phó giáo sư Hồng Thi cho biết thêm, việc phòng ngừa bệnh rối loạn mỡ máu rất cần thiết, trước hết nên điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý như ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, ăn cá ít nhất 2 lần một tuần, hạn chế mỡ và nội tạng động vật như gan, thận, lá lách…; tránh các thức ăn chiên rán, thức ăn nhiều chất béo, hạn chế bia rượu, thuốc lá…; nên tập thể dục đều đặn và loại bỏ các thói quen có hại…
Đối với những trường hợp người trẻ tuổi gặp các vấn đề đau thắt ngực, khó thở, Giáo sư Phạm Gia Khải cho biết, triệu chứng đau thắt ngực xuất hiện ở mức độ nhẹ nên thường ít được chú ý. Ở Việt Nam, tỷ lệ người xuất hiện đau thắt ngực - dấu hiệu ban đầu của nhồi máu cơ tim, ngày càng gia tăng và trẻ hóa. "Bên cạnh yếu tố di truyền và tuổi tác thì lối sống và môi trường đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành mảng xơ vữa, gây nên những cơn đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim. Hút thuốc lá, dinh dưỡng không hợp lý, lối sống ít vận động của cuộc sống hiện đại ngày nay góp phần làm gia tăng các mảng xơ vữa cũng như tình trạng rối loạn mỡ máu, dẫn đến đau thắt ngực cũng như nhồi máu cơ tim", Giáo sư Khải cảnh báo.
Để điều trị nhóm bệnh lý rối loạn mỡ máu, Giáo sư Khải khuyên nên thay đổi lối sống với các tiêu chí cụ thể như sau: Bỏ hút thuốc lá, hạn chế tối đa rượu, bia; duy trì cân nặng ở mức độ bình thường (BMI nhỏ hơn 23). Chế độ ăn cần cung cấp ít năng lượng nhưng có đầy đủ các vitamin và khoáng chất; hạn chế ăn mỡ động vật, thịt đỏ, nên ăn nhiều cá và thịt trắng; sử dụng dầu thực vật để chiên xào; ăn nhiều rau và trái cây; thường xuyên duy trì vận động thể lực ít nhất là 30 phút mỗi ngày; giảm căng thẳng trong mọi quan hệ với gia đình, xã hội; sử dụng các thực phẩm chức năng giàu chất xơ hoặc những chất có tác dụng kiểm soát mỡ máu, điều hòa cholesterol như GDL-5
Nếu sau khi thay đổi lối sống trong khoảng 2-3 tháng mà mỡ máu trở về giới hạn bình thường thì không phải dùng thuốc để điều trị mà chỉ cần duy trì lối sống đó. Còn khi đã thay đổi lối sống mà mỡ máu vẫn cao thì người bệnh cần đến phòng khám hoặc bệnh viện để khám và điều trị. Có nhiều loại thuốc để điều trị rối loạn mỡ máu, tuy nhiên các thuốc này có thể có những tác dụng phụ không mong muốn. Vì vậy, bệnh nhân cần được bác sĩ kê toa và chỉ định sử dụng phù hợp.
Chương trình tư vấn được VnExpress tổ chức với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu về chăm sóc sức khỏe tim mạch, diễn ra từ ngày 3/6 đến 9/6. Độc giả có câu hỏi xin tư vấn, gửi tại đây.
Trong số gần 400 câu hỏi gửi về chương trình tư vấn về bệnh Rối loạn mỡ máu, gần 50% câu hỏi xoay quanh những triệu chứng dẫn đến bệnh tim mạch như khó thở, thở hụt hơi, đau ngực, tức ngực, đau thắt ngực...
Bạn đọc Hoàng Phúc 35 tuổi, ở Hà Nội chia sẻ: "Mấy hôm trước, bố tôi có hiện tượng khó thở, tức ngực và đã đi khám tại bệnh viện Bạch Mai. Tại đây, bố tôi được chụp tim phổi và điện tim thì không sao nhưng xét nghiệm được kết luận là rối loạn mỡ máu và thừa đạm. Xin bác sĩ tư vấn cho bố tôi cách điều trị".
Hay như trường hợp bạn Nguyễn Văn Hưng, 37 tuổi, sống tại TPHCM lo lắng gửi đến chương trình “Em xét nghiệm bị mỡ máu là 7.39. Đôi lúc em thấy hơi thở ngắn khi hít thở sâu, hơi bị tức ngực, có cảm giác mỏi và nóng. Vậy bác sĩ cho em hỏi em cần điều trị và uống thuốc gì?”.
Nguy hiểm hơn, những cơn đau thắt ngực, khó thở là những triệu chứng dễ bị bỏ qua, dẫn đến nguy cơ nhồi máu cơ tim, điển hình là trường hợp của bác Xuân Tùng 55 tuổi, ở Đồng Nai. Bác Tùng chia sẻ sau lần được cấp cứu kịp thời: "Tháng trước, tôi được đồng nghiệp đưa vào bệnh viện do khó thở nghiêm trọng. Các bác sĩ chẩn đoán và kết luận, đây là một trường hợp nhồi máu cơ tim. Trước đó, tôi đã có tiền sử bị rối loạn mỡ máu; cholesterol, triglyceride đều cao. Thỉnh thoảng tôi bị đau nhói ở ngực nhưng đều nghĩ do mệt mỏi, công việc căng thẳng mà chủ quan. Rất mong được bác sĩ tư vấn chế độ luyện tập, ăn uống hợp lý".
| Đừng bỏ qua những cơn đau thắt ngực, khó thở vì đó có thể là dấu hiệu của rối loạn mỡ máu, dẫn đến nguy cơ nhồi máu cơ tim. |
Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Thị Hồng Thi, rối loạn mỡ máu gây ra nhiều bệnh nguy hiểm nhưng ít có triệu chứng rõ ràng, không biểu hiện cụ thể, . Khi rối loạn mỡ máu gây biến chứng lên tim mạch, sẽ xuất hiện những dấu hiệu như đau tức ngực, đau kiểu đè nén hay thắt chặt ở vùng ngực, thở khó, thở hụt hơi… Tuy nhiên, nhiều người thường chủ quan bỏ qua những dấu hiệu trên, từ đó dẫn đến nguy cơ tử vong do nhồi máu cơ tim cao.
Trường hợp nữa, là những bệnh nhân có những biểu hiện của bệnh nhưng vì thể trạng gầy nên không nghĩ mình bị rối loạn mỡ máu để kịp thời điều trị. Phó giáo sư Hồng Thi chia sẻ với một độc giả: "Nhiều người thường cho là rối loạn mỡ máu chỉ xảy ra đối với những người thừa cân, béo phì. Tuy nhiên trong thực tế, tình trạng người gầy bị mỡ trong máu cao khá phổ biến. Nghiên cứu cho thấy, một số người mặc dù có chế độ ăn hợp lý, cơ thể không thừa cân, thậm chí gầy nhưng vì có sự rối loạn trong việc tổng hợp cholesterol tại gan thì vẫn có thể bị mỡ trong máu cao. Ngoài ra, mỡ trong máu cao còn có những nguyên nhân khác bao gồm yếu tố gia đình, chế độ ăn, sinh hoạt không hợp lý… dẫn đến rối loạn chuyển hóa mỡ".
Phó giáo sư Hồng Thi cho biết thêm, việc phòng ngừa bệnh rối loạn mỡ máu rất cần thiết, trước hết nên điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý như ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, ăn cá ít nhất 2 lần một tuần, hạn chế mỡ và nội tạng động vật như gan, thận, lá lách…; tránh các thức ăn chiên rán, thức ăn nhiều chất béo, hạn chế bia rượu, thuốc lá…; nên tập thể dục đều đặn và loại bỏ các thói quen có hại…
Đối với những trường hợp người trẻ tuổi gặp các vấn đề đau thắt ngực, khó thở, Giáo sư Phạm Gia Khải cho biết, triệu chứng đau thắt ngực xuất hiện ở mức độ nhẹ nên thường ít được chú ý. Ở Việt Nam, tỷ lệ người xuất hiện đau thắt ngực - dấu hiệu ban đầu của nhồi máu cơ tim, ngày càng gia tăng và trẻ hóa. "Bên cạnh yếu tố di truyền và tuổi tác thì lối sống và môi trường đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành mảng xơ vữa, gây nên những cơn đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim. Hút thuốc lá, dinh dưỡng không hợp lý, lối sống ít vận động của cuộc sống hiện đại ngày nay góp phần làm gia tăng các mảng xơ vữa cũng như tình trạng rối loạn mỡ máu, dẫn đến đau thắt ngực cũng như nhồi máu cơ tim", Giáo sư Khải cảnh báo.
Để điều trị nhóm bệnh lý rối loạn mỡ máu, Giáo sư Khải khuyên nên thay đổi lối sống với các tiêu chí cụ thể như sau: Bỏ hút thuốc lá, hạn chế tối đa rượu, bia; duy trì cân nặng ở mức độ bình thường (BMI nhỏ hơn 23). Chế độ ăn cần cung cấp ít năng lượng nhưng có đầy đủ các vitamin và khoáng chất; hạn chế ăn mỡ động vật, thịt đỏ, nên ăn nhiều cá và thịt trắng; sử dụng dầu thực vật để chiên xào; ăn nhiều rau và trái cây; thường xuyên duy trì vận động thể lực ít nhất là 30 phút mỗi ngày; giảm căng thẳng trong mọi quan hệ với gia đình, xã hội; sử dụng các thực phẩm chức năng giàu chất xơ hoặc những chất có tác dụng kiểm soát mỡ máu, điều hòa cholesterol như GDL-5
| Triệu chứng đau thắt ngực xuất hiện ở mức độ nhẹ thường ít được chú ý nhưng có thể là dấu hiệu của bệnh nhồi máu cơ tim. |
Nếu sau khi thay đổi lối sống trong khoảng 2-3 tháng mà mỡ máu trở về giới hạn bình thường thì không phải dùng thuốc để điều trị mà chỉ cần duy trì lối sống đó. Còn khi đã thay đổi lối sống mà mỡ máu vẫn cao thì người bệnh cần đến phòng khám hoặc bệnh viện để khám và điều trị. Có nhiều loại thuốc để điều trị rối loạn mỡ máu, tuy nhiên các thuốc này có thể có những tác dụng phụ không mong muốn. Vì vậy, bệnh nhân cần được bác sĩ kê toa và chỉ định sử dụng phù hợp.
Chương trình tư vấn được VnExpress tổ chức với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu về chăm sóc sức khỏe tim mạch, diễn ra từ ngày 3/6 đến 9/6. Độc giả có câu hỏi xin tư vấn, gửi tại đây.
Thu Ngân
04:39 CH 09/06/2014
k
Thói quen ăn uống nhiều chất béo, đồ ngọt, lạm dụng thức ăn nhanh giàu năng lượng, cộng thêm lối sống công nghiệp gấp gáp, ít vận động... khiến số người thừa cân, béo phì ngày càng gia tăng và kéo theo hàng loạt nguy cơ bệnh tật. Sự tích tụ và tăng sinh quá mức khối lượng "mỡ trắng" trong cơ thể chính là cơ chế dẫn tới tình trạng này.
Báo cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia năm 2013 cho thấy, Việt Nam có khoảng 7,3 triệu người thừa cân, béo phì (chiếm hơn 8% dân số). Tại các thành phố lớn, con số này còn lớn hơn, điển hình như TP HCM với tỷ lệ lên tới 40%.
Bệnh tim mạch
Béo phì và tim mạch có mối liên hệ rất chặt chẽ. Nghiên cứu của Đại học Manchester (Anh) cho thấy, những người có vòng eo vượt chuẩn (nam >90 cm, nữ >80 cm) có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim cao hơn 55%. Nguyên nhân là do Cholesterol phân tử tỷ trọng thấp (LDL-C) bám vào lòng mạch máu, gây xơ hóa mạch, tăng huyết áp, hẹp lòng mạch, tắc nghẽn máu dẫn đến đột quỵ. Ở người béo phì, cứ 1kg mỡ thừa làm tăng tổng hợp 20mg cholesterol/ngày.
Béo phì, đặc biệt là béo bụng gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm.
Đáng lo ngại, vấn nạn béo phì và tim mạch tại Việt Nam đang gia tăng chóng mặt và có xu hướng trẻ hóa. Thống kê của Hội Thần kinh học Việt Nam cho hay, mỗi năm, Việt Nam có trên 200.000 ca đột quỵ và khoảng 10 triệu người mắc bệnh tăng huyết áp. Trong đó, có không ít trường hợp đột tử dưới 30 tuổi.
Tiểu đường và các hội chứng chuyển hóa
Đái tháo đường Type II ở người thừa cân, béo phì là do các khối mỡ, đặc biệt là mỡ bụng bài tiết ra yếu tố đề kháng Insulin. Số liệu của Hội Nội tiết và Đái tháo đường Việt Nam mới đây cho thấy, hiện có khoảng 5 triệu người Việt bị đái tháo đường, chiếm 5,7% dân số. Trong đó, phổ biến xảy ra ở những người béo bụng – một kiểu béo phì đặc trưng ở khu vực Châu Á.
Thừa cân còn khiến mỡ bám vào các quai ruột, khiến người bệnh bị táo bón, dễ sinh ra bệnh trĩ. Sự ứ đọng phân và các sản phẩm độc hại có thể gây bệnh ung thư đại tràng. Nếu mỡ bám vào gan gây gan nhiễm mỡ, xơ gan. Ngoài ra, rối loạn chuyển hóa mỡ cũng có thể sinh ra sỏi mật, rối loạn mỡ máu và tăng acid uric gây bệnh gút...
Rối loạn nội tiết và các bệnh lý khác
Con gái béo phì thường bị rối loạn kinh nguyệt, béo phì độ II thường mất kinh. Phụ nữ béo phì cũng khó có thai, đẻ khó. Riêng nam giới béo phì, đặc biệt béo bụng, thường bị yếu sinh lý và giảm chất lượng tinh trùng, nguy cơ vô sinh cao.
Ngoài ra, mỡ trắng tăng còn gây ra những bệnh lý khác liên quan đến hô hấp (chứng ngưng thở khi ngủ), xương khớp, da, suy giảm trí nhớ và bệnh ung thư (ung thư vú, tử cung ở nữ và ung thư đại tràng, gan mật, tuyến tiền liệt ở nam giới)...
Xem video những hậu quả của thừa cân, béo phì do mỡ trắng
Để phòng tránh những biến chứng nguy hiểm do béo phì gây ra, trước tiên cần chủ động giảm cân. Đồng thời, nên ngăn chặn sớm mỡ trắng - “thủ phạm” gây nên tình trạng này.
Dưới tiến bộ sinh học phân tử, tế bào mỡ trắng đã được “giải mã”. Các nghiên cứu đã phát hiện ra sự hiện diện và hoạt động mạnh của thụ thể PPARγ - “kẻ tiếp tay” cho tế bào mỡ trắng và Perilipin - một loại protein nằm trên giọt mỡ, ngăn cản sự ly giải mỡ của men lipase. Những phát hiện này đã mở ra hướng điều trị bệnh béo phì bằng cách tác động trực tiếp vào quá trình sinh trưởng và phát triển của mỡ trắng.
Sau thời gian thử nghiệm, Trung tâm nghiên cứu InterHealth Nutraceuticals (Mỹ) đãtìm thấy các hoạt chất thiên nhiên từ Belaunja và Mangastin có tác dụng giảm tích tụ và tăng ly giải mỡ trắng một cách an toàn và hiệu quả. Chính hai hoạt chất sinh học 7-Hydroxy-Frullanolide, Alpha-Mangostin trong Belaunja và Mangastin đã làm giảm hoạt động của PPARγ, ngăn tế bào mỡ mới hình thành. Đồng thời, hạn chế Perilipin, giúp men lipase tiếp cận và ly giải giọt mỡ. Qua đó, giúp giảm kích thước mỡ trắng tại eo, bụng, đùi...
Nghiên cứu lâm sàng về Belaunja và Mangastin được trường Đại học California Davis (Mỹ) công bố, cũng cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc giảm cân và các chỉ số BMI, vòng eo, hông sau 2 - 8 tuần sử dụng.
Hai hoạt chất sinh học 7-Hydroxy-Frullanolide, Alpha-Mangostin từ Belaunja và Mangastin có trong LIC giúp giảm tích tụ và tăng ly giải mỡ trắng.
Để hoạt chất thiên nhiên Belaunja và Mangastin phát huy tác dụng giảm cân cao nhất, nên xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý và tập luyện thể dục đều đặn. Đây chính là “3 nguyên tắc vàng” giúp kiểm soát mỡ trắng và phòng ngừa hiệu quả các nguy cơ bệnh tật từ thừa cân, béo phì.
Trung tâm Khám Tư vấn dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia