BHTN là một loại hình bảo hiểm bắt buộc đối với CB-CNV khối cơ quan nhà nước, đoàn thể và công nhân - lao động đang làm việc trong doanh nghiệp (DN) sẽ được áp dụng từ 1.1.2009.



Người lao động được lợi gì?


Mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hằng tháng bằng 60% mức bình quân tiền lương, tiền công 6 tháng liền kề trước khi thất nghiệp. Thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp quy định như sau: 3 tháng nếu có đủ 12 đến dưới 36 tháng đóng BHTN; 6 tháng nếu có đủ 36 đến dưới 72 tháng đóng BHTN; 9 tháng nếu có đủ 72 tháng đến 144 tháng đóng BHTN; 12 tháng nếu có đủ 144 tháng đóng BHTN trở lên.



Theo các chuyên gia lao động, thất nghiệp là tồn tại tất yếu của đời sống xã hội, ngay ở các nước phát triển cũng đang chịu áp lực bởi vấn nạn này. Tại Việt Nam, số thất nghiệp được bổ sung từ nhiều nguồn: Do tinh giản biên chế, do DN phá sản hoặc sắp xếp lại, sinh viên ra trường chưa tìm được việc làm... Theo bà Nguyễn Thị Dân, Trưởng phòng Lao động - Tiền lương - Tiền công (Sở LĐ-TB-XH TP.HCM) "một số người thất nghiệp là do không muốn làm việc". Cụ thể hơn, đó là những nông dân có nhà trong phạm vi đất bị giải tỏa, được đền bù "một cục tiền", hay những người có thân nhân ở nước ngoài gửi tiền về. Họå mang tiền này gửi ngân hàng lấy lãi chi tiêu mà không chịu đi làm. Tại TP.HCM, mỗi năm có khoảng 5,52% số người trong độ tuổi lao động - tương đương 250.000 người - thất nghiệp vì những lý do trên.



Trao đổi với Thanh Niên về vấn đề này, ông Đặng Ngọc Tùng - Chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam - cho biết: LĐLĐ VN "ủng hộ tối đa" việc Quốc hội, Chính phủ cho ra đời điều luật mới này. Theo ông Tùng, khi còn sức khỏe người lao động đã cống hiến tâm huyết, sức lực của mình cho sự nghiệp chung, chẳng may vì rủi ro mà thất nghiệp, thì "có một khoản tiền để họ đi tìm việc làm mới là chủ trương đúng đắn và cần thiết. Vấn đề theo tôi là làm sao để công việc này thực hiện cho thật tốt, lâu dài", ông Tùng nói.



Còn theo ông Cao Văn Sang, Giám đốc Bảo hiểm xã hội TP.HCM: "Thật ra, lâu nay Việt Nam cũng đã có một loại hình bảo hiểm dành cho người mất việc làm, nhưng ở cấp thấp hơn. Đó là trợ cấp thôi việc". Tuy nhiên, ông Sang cho rằng trợ cấp thôi việc hiện đang có một chỗ hở không khắc phục được: Nếu một người làm việc lâu năm sắp đến tuổi nghỉ hưu có ý "ăn gian" thì sẽ tự xin thôi việc để hưởng trợ cấp thôi việc (mỗi năm nửa tháng lương - PV), sau đó xin qua chỗ khác tiếp tục làm việc cho đến tuổi nghỉ hưu và theo quy định họ vẫn lãnh lương hưu. Trong khi một người làm việc lâu năm tại một chỗ liên tục cho đến tuổi nghỉ hưu, thì chỉ được lĩnh lương hưu mà không được hưởng trợ cấp thôi việc. Những quy định trong BHTN không mắc phải nhược điểm này.



Một điểm tiên tiến nữa của BHTN, theo ông Sang, là quỹ thất nghiệp sẽ được dùng để san sẻ cho nhiều người thất nghiệp (tương tự như bảo hiểm y tế), trong khi trợ cấp thôi việc thì "của ai người ấy lãnh", ông Sang nói vậy. Khoản tiền BHTN được lãnh sẽ tùy theo độ dài của thời gian tham gia đóng bảo hiểm của người lao động. Khoản tiền "tàm tạm" đó đủ để người lao động trang trải những chi phí thiết yếu trong khi tìm việc làm mới. BHTN "tiên tiến hơn và công bằng hơn so với trợ cấp thôi việc", nhiều chuyên gia lao động cùng khẳng định như vậy.



Đóng bao nhiêu, hưởng ra sao?



Chương 5 của Luật Bảo hiểm xã hội, phần Bảo hiểm thất nghiệp quy định: Người lao động được hưởng BHTN khi đã đóng tiền BHTN đủ 12 tháng trở lên trong thời gian 24 tháng trước khi thất nghiệp; đã đăng ký thất nghiệp với tổ chức bảo hiểm xã hội và chưa tìm được việc làm sau 15 ngày kể từ ngày đăng ký thất nghiệp.



Ngoài khoản trợ cấp thất nghiệp (chỉ được hưởng tối đa 12 tháng), trong thời gian chưa tìm được việc làm mới người lao động được cơ quan bảo hiểm xã hội hỗ trợ mọi chi phí học nghề; được tư vấn và giới thiệu việc làm miễn phí; được hưởng chế độ bảo hiểm y tế (do cơ quan bảo hiểm xã hội đóng).



Quỹ BHTN để chi trả cho người lao động hình thành từ 3 nguồn: Người lao động đóng 1% tiền lương, tiền công của tháng đóng BHTN. Người sử dụng lao động đóng 1% quỹ tiền lương, tiền công tháng đóng BHTN của người lao động tham gia BHTN. Nhà nước hỗ trợ từ ngân sách bằng 1% quỹ tiền lương, tiền công tháng đóng BHTN của những người lao động tham gia BHTN.



Người lao động sẽ không được hưởng trợ cấp thất nghiệp khi đã tìm được việc làm, thực hiện nghĩa vụ quân sự, hưởng lương hưu hoặc sau 2 lần từ chối việc làm do tổ chức bảo hiểm xã hội giới thiệu mà không có lý do chính đáng; ra định cư ở nước ngoài, bị chết hoặc phải chấp hành các biện pháp xử lý hành chính tại các trường giáo dưỡng hoặc chấp hành hình phạt tù nhưng không được hưởng án treo.