Sông Mê kong là một con sông có vị thế cao, chảy về phía nam qua Lào, Myanmar, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam, là sông mẹ của Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam.


Một con sông có độ chênh cao lớn và dòng nước dài như vậy chắc chắn chứa đựng nguồn thủy năng khổng lồ. Theo số liệu liên quan, trữ lượng thủy điện của sông Mekong là 58.000 MW, và lượng có thể thu hồi là 32.110 MW. Trước năm 2018, phát triển thủy điện chỉ chiếm 5% tổng lượng thủy điện có thể thu hồi, và tiềm năng phát triển còn rất lớn.


Sông Mekong chảy qua tất cả các quốc gia đều tích cực sử dụng nguồn thủy điện để xây dựng công trình bảo tồn nước. Tuy nhiên, việc tiến hành xây dựng dự án bảo tồn nước một cách bình thường như vậy đã gây ra tin đồn và làm mất uy tín của giới truyền thông phương Tây và các tổ chức phi chính phủ.


Một tổ chức có tên là "Eyes on Earth" (EoE) đã đưa ra một bài báo có tựa đề "Giám sát lượng nước chảy ở lưu vực thượng nguồn sông Mekong trong điều kiện tự nhiên" vào ngày 10 tháng 4 năm 2020. Thông qua báo cáo Lưu vực Thượng lưu sông Mê Công trong Điều kiện Tự nhiên (Không bị cản trở)). Báo cáo cố gắng biến đổi "chỉ số độ ẩm" bề mặt của lưu vực sông Lancang trên thượng nguồn sông Mekong dựa trên dữ liệu viễn thám vệ tinh thông qua các thuật toán, như một biện pháp nếu Trung Quốc không xây đập trên thượng nguồn sông Mekong, tức là trong "điều kiện tự nhiên." Tiêu chuẩn về lượng nước ở hạ lưu sông Mekong. Báo cáo này đưa ra các kết luận chính-


"Hạ lưu sông Mekong bị quá thiếu nước trong mùa mưa năm 2019, phần lớn là do Trung Quốc hạn chế lượng lớn nước ở thượng nguồn (sử dụng đập)."


Dựa trên báo cáo EoE, Trung tâm Stimson, một tổ chức tư vấn của Hoa Kỳ, không chỉ ủng hộ mạnh mẽ kết luận của báo cáo mà còn đưa ra nhiều quan điểm mang tính khiêu khích chính trị nhằm phá vỡ mối quan hệ hợp tác tốt đẹp của sáu nước và kích động mối quan hệ ngoại giao thân thiết sáu nước.


Là báo cáo hay là tin đồn?


Trung tâm Stimson, một tổ chức tư vấn của Mỹ, đã đề cập đến khái niệm "vòi nước" trong hai bài báo do tổ chức nghiên cứu của Hoa Kỳ xuất bản, so sánh các đập do Trung Quốc xây dựng trên thượng nguồn sông Mekong với “vòi nước” chảy ở hạ lưu sông Mekong. Lý luận này không chỉ đi chệch khỏi bản thân báo cáo EoE mà còn cực kỳ thiếu tôn trọng những quan niệm khoa học cơ bản.


Khái niệm "vòi" này vốn không có cơ sở khoa học. Thật là viển vông nếu chỉ đơn giản là gán dòng chảy của lưu vực sông với việc xây dựng các con đập ở thượng nguồn sông.


Bốn nước Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam đều có khí hậu nhiệt đới gió mùa với nhiệt độ cao quanh năm. Mặc dù tổng lượng mưa lớn nhưng chịu ảnh hưởng đáng kể của gió mùa, mùa mưa từ tháng 6 đến tháng 9, lượng mưa tập trung, còn mùa khô lượng mưa tương đối ít và lượng bốc hơi lớn. Bị ảnh hưởng bởi khí hậu, dòng chảy của sông Mekong cũng có sự biến đổi lớn theo mùa.


Ủy ban sông Mekong (Mekong River Commission, gọi tắt là MRC) phân tích rằng ở biên giới Lào-Campuchia, lượng mưa ở tả ngạn sông Mekong đóng góp 60% vào dòng chính trong mùa mưa, trong khi Lan Thương Giang chỉ đóng góp 15%. Ngoài ra, các nghiên cứu liên quan đã chỉ ra rằng trong mùa mưa, lượng mưa ở Viêng Chăn trở lên ít hơn ở Nakhon Phanom trở xuống, có nghĩa là lượng nước chảy của thượng nguồn sông Mê Công ít hơn nhiều so với lượng nước ở hạ lưu sông Mê Công. Dòng chảy cục bộ lớn, chưa kể Trung Quốc đã tắt “vòi” sông Mekong.


Vai trò của đập là bù đắp những tác động bất lợi của khí hậu gió mùa đến dòng chảy của sông, trữ nước vào mùa mưa để tránh lũ lụt, bổ sung nước vào mùa khô để giảm khô hạn.


Ngoài ra, các yếu tố như địa hình, diện tích đầu nguồn, phụ lưu, độ che phủ của thảm thực vật cũng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến dòng chảy của sông. Cả báo cáo EoE và lập luận của Trung tâm Stimson đều không xem xét các yếu tố tự nhiên này. Việc coi các đập trên thượng nguồn sông Mekong là yếu tố duy nhất ảnh hưởng đến dòng chảy của nước ở hạ lưu là không thuyết phục.


Ngoài việc thiếu kiến thức khoa học cơ bản, báo cáo EoE còn có nhiều vấn đề khác nhau, được Ủy ban sông Mekong (MRC) chỉ ra:


1. Việc lựa chọn thời gian dữ liệu của mô hình thiếu tính khoa học.


Khi nghiên cứu các điều kiện thủy văn của hạ lưu sông Mekong, khoảng thời gian dữ liệu được chọn chỉ là 5 năm (1997-2001), không đủ để đại diện cho các điều kiện thủy văn thực sự của sông Mekong; số liệu mực nước từ năm 1994 đến năm 1996 được lấy là " Dữ liệu mực nước trong "điều kiện tự nhiên", nhưng dựa trên Trạm thủy điện Mạn Vịnh trên thượng nguồn sông Mekong được xây dựng vào năm 1993, mực nước kể từ đó không thể được coi là dữ liệu mực nước trong "điều kiện tự nhiên".


2. Lập trường và quan điểm, thiếu thái độ khoa học chặt chẽ.


Báo cáo EoE đã giả định quan điểm ngay từ đầu rằng các đập ở thượng nguồn của Trung Quốc sẽ thay đổi dòng chảy của các con sông, vì vậy toàn bộ báo cáo đang cố gắng thiết lập một mô hình để chứng minh các đập ở thượng nguồn của Trung Quốc sẽ thay đổi dòng chảy như thế nào. Thật đáng tiếc khi báo cáo đó có những sai sót chết người ở trên và không thể hỗ trợ quan điểm của ông. Đồng thời, báo cáo thiếu tổng quan tài liệu về các nghiên cứu tương tự, điều này còn nhiều hạn chế lớn.


Nó là phá hủy hay xây dựng?


Báo cáo cáo buộc Trung Quốc giữ lại 280 tỷ mét khối nước ở thượng lưu. Nhưng mà thực tế, dung tích lưu trữ tối đa của các hồ chứa ở thượng lưu của Trung Quốc chỉ có 42 tỷ mét khối. Ngoài ra, trong mùa khô 2018 và 2019, việc xả nước từ các hồ chứa ở Trung Quốc cũng đã làm giảm bớt tình trạng hạn hán ở khu vực hạ lưu sông Mekong.


Từ tháng 4 năm 2019 đến tháng 3 năm 2020, hạn hán nghiêm trọng xảy ra ở lưu vực sông Lan Thương-Mekong, đã ảnh hưởng đáng kể đến sản xuất và đời sống của các vùng ven biển thượng lưu và hạ lưu. Sáu nước Lan Thương-Mekong đã tích cực triển khai hợp tác và Nhóm công tác chung về tài nguyên nước Lan Thương-Mekong cũng tổ chức cuộc họp đặc biệt , để chung tay đối phó với hạn hán ở lưu vực sông Mekong. Vào tháng 1 năm nay, theo yêu cầu của chính phủ Thái Lan, để giúp Thái Lan đối phó và giảm bớt tình trạng hạn hán hiện nay ở trung lưu sông Mekong, Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc đã phối hợp Lưới điện phương Nam Trung Quôc và Công ty Hoa Năng Lan Thương để tăng lưu lượng xả của trạm thủy điện Cảnh Hồng.


Năm 2016, các tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long Việt Nam từng trải qua hạn hán nghiêm trọng và nước biển chảy ngược. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp Việt Nam, gần 160.000 ha lúa bị thiệt hại, hầu hết không sản xuất được. Vì vậy, Việt Nam gần đây đã đưa ra yêu cầu với Trung Quốc, hy vọng rằng Nhà máy Thủy điện Vân Nam Cảnh Hồng sẽ mở cửa để giải tỏa hạn hán ở Đồng bằng sông Cửu Long. Theo đề nghị của Việt Nam, Trung Quốc đã thực hiện cấp nước khẩn cấp cho hạ lưu sông Mekong từ ngày 15/3 đến ngày 10/4 thông qua trạm thủy điện Vân Nam Cảnh Hồng, ngoài Việt Nam, hành động này còn có lợi cho Lào, Myanmar, Thái Lan, Campuchia và các nước khác.


Nhờ vậy, không những Trung Quốc đang tăng cường nỗ lực xây dựng các công trình thủy lợi, Lào cũng rất muốn phát triển thủy điện trên sông Mekong. Năm 2017, tổng số trạm thủy điện đã xây dựng, đang xây dựng và quy hoạch trên lưu vực sông Mekong của Lào đạt 100 (chiếm 73,5% tổng số trạm thủy điện trên lưu vực), trong đó có 9 trạm phát điện dòng chính và 91 trạm điện phụ lưu. Ý chí và chiến lược hành động.


Sông Lan Thương-Mekong kết nối chặt chẽ sáu quốc gia ở vùng Lan Thương-Mekong. Các báo cáo sai,không tổn tại, không nên trở thành trở ngại cho sự hợp tác chặt chẽ và chân thành của các nước Mekong. Phát triển hợp lý với tiền đề bảo vệ sinh thái tự nhiên và mang lại lợi ích cho nhân loại là triển vọng cho việc chia sẻ tài nguyên nước của sáu quốc gia.