PN - Thay đổi cuộc sống đột ngột, ngôn ngữ bất đồng, không thích du học nhưng bị cha mẹ ép… là những yếu tố gây ra tâm bệnh cho nhiều du học sinh.
Đoạn kết không mong đợi
Gần đây, nhiều học sinh (HS) từng đi du học đã được gia đình đưa đến các phòng khám và bệnh viện tâm thần để điều trị rối loạn trầm cảm, rối loạn lo âu… Trong số này, có những em du học từ lớp 10, có HS học cao đẳng, đại học ở nhiều nước như: Singapore, Úc, Pháp, Mỹ… Phòng khám chuyên khoa Tâm Gia An (Q.1, TP.HCM) vừa tiếp nhận một bệnh nhân nam tên N.C.T., 18 tuổi, con trai duy nhất của một gia đình giàu có tại TP.HCM, vừa tốt nghiệp lớp 12 đã được gia đình hướng cho đi du học tại Pháp. Từ bé, T. đã học tiếng Anh và ấp ủ giấc mơ trở thành một kỹ sư tin học, nhưng vì có họ hàng ở Pháp, nên ba mẹ lại muốn T. sang Pháp theo học ngành tâm lý. Cậu đã trình bày mong ước của mình nhưng bị gia đình gạt đi. Đến một đất nước hoàn toàn xa lạ, ngôn ngữ bất đồng, sống không động lực khiến T. cảm thấy cuộc sống trở nên đầy áp lực. Sau một học kỳ, T. đã có biểu hiện hoảng loạn, nói nhảm, thậm chí có lúc không biết mình là ai. Chỉ khi nhà trường thông báo, gia đình mới sang đón T. về nước điều trị. Lúc đó, T. đã không thể nhận ra cả cha mẹ của mình.
N.T.H. là con trai của một đại gia ở tỉnh Đồng Nai. Từ khi học cấp III, em được gia đình mua cho căn nhà tại TP.HCM để đi học và thuê hẳn một người chăm sóc riêng cho H. Tốt nghiệp cấp III, H. sang Nga du học. Em bắt đầu thấy hụt hẫng khi bên mình không có ai giúp đỡ, không biết bám víu vào ai để sắp xếp sinh hoạt của mình. Tâm lý không ổn định nên H. không thể tập trung học, thi rớt nhiều môn. Thất vọng về bản thân và hoài nghi khả năng của mình, H. rơi vào trạng thái trầm uất, lo lắng, buồn rầu, căng thẳng, mất ngủ… Khi được gia đình đón về nước và đưa đến phòng khám điều trị, H. thậm chí còn có ý định tự tử.
Du học sinh Việt tại Singapore tổ chức thi trình diễn thời trang gây quỹ giúp trẻ em nghèo - Ảnh: Ánh Nhi
BS Trần Duy Tâm - Bệnh viện Tâm thần TP.HCM - cho biết, bệnh viện này đã tiếp nhận nhiều bệnh nhân bị trầm cảm, rối loạn thích ứng, loạn thần vì du học. Nguyên nhân gây bệnh là do các em không vượt qua được khả năng phòng vệ tâm lý của bản thân; thậm chí, có cả những bệnh nhi mới 16 tuổi, ban đầu rất tự tin khi được đi du học, nhưng khi gặp biến cố như: bị người bản xứ đe dọa, hãm hiếp… đã trở nên rối loạn tâm thần. Theo BS Trần Duy Tâm, khi ra nước ngoài học tập, có khoảng 10% du HS bị trầm cảm, lo âu và 1% bị loạn thần. Nhiều du HS phải về nước điều trị tâm lý rồi mua thuốc đem theo uống để tiếp tục việc học, nhưng cũng có HS “sợ” không dám rời xa gia đình nữa. Cũng có những du HS trở về nước có nghề nghiệp ổn định, đã lập gia đình… nhưng vẫn cần được theo dõi dài hạn vì một số bệnh lý tâm thần nội sinh thường khởi phát sau khi gặp hoàn cảnh không thuận lợi khi đi du học phương xa.
Cần chuẩn bị tốt tâm lý cho trẻ
BS Trần Duy Tâm tư vấn, bệnh nhân mắc bệnh do đi du học nhẹ nhất là bị rối loạn thích ứng. Nguyên nhân do cơ chế phòng vệ tâm lý chưa tốt, bất đồng ngôn ngữ, văn hóa và môi trường sống, cách đào tạo giảng dạy, kỹ năng sống ở nước ngoài cũng khác với Việt Nam. Hoặc người bệnh có thể bị trầm cảm, lo âu do bản thân người bệnh trước đây từng bị xung đột tâm lý, khi gặp điều kiện sống khó khăn, người bệnh trở nên căng thẳng, dẫn đến trầm cảm, lo âu. Nặng hơn, người bệnh có thể bị loạn thần.
BS CK II Phạm Quỳnh Diệp - Trưởng phòng khám Tâm Gia An cho biết, có những trường hợp ban đầu chỉ có triệu chứng âm ỉ như: không ngủ được, lo lắng, khó tập trung học, buồn phiền nhưng vẫn cố gắng không để gia đình biết. Sau một thời gian, triệu chứng bệnh phát triển rầm rộ như: hoảng sợ, khả năng học tập giảm sút nghiêm trọng, mặc cảm tự ti, không tiếp xúc được với bạn bè. Cũng có những trường hợp phát bệnh bằng những triệu chứng rầm rộ kể trên. Nhiều HS còn biểu hiện bằng cách khóc lóc, bỏ ăn uống, nặng hơn là không làm chủ được bản thân (nói năng lung tung, mất kiểm soát về mặt cảm xúc và hành vi, khóc cười vô cớ, la hét). Trầm trọng hơn là có những hoang tưởng bị tội, bị hại, thậm chí còn có ý nghĩ muốn tự tử.
BS Phạm Quỳnh Diệp khuyên, khi phát hiện con mình có những triệu chứng trên, những ông bố bà mẹ cũng bị ảnh hưởng tâm lý vì họ không dễ dàng chấp nhận thực tế này. Trò chuyện cùng BS tâm lý, họ thường đặt vấn đề: “Sao những trẻ khác cùng trang lứa có thể học được mà con họ lại không học được?”. Nhiều ông bố bà mẹ còn chủ quan nghĩ, họ đã tạo những điều kiện rất tốt, tại sao con lại rơi vào tình trạng như vậy? Thực tế, mỗi người là mỗi cá thể khác nhau với những tố chất, tâm lý và sức chịu đựng khác nhau, nên không thể lấy những đứa trẻ khác để so sánh với con mình.
Tìm hiểu bệnh sử của những trường hợp này, các BS phát hiện có nhiều nguyên nhân như các bậc cha mẹ đã quá kỳ vọng vào con trong khi khả năng của trẻ không đáp ứng được. Trình độ ngoại ngữ của trẻ còn hạn chế nhưng gia đình đã đẩy trẻ vào một môi trường giao tiếp, học tập hoàn toàn bằng một ngôn ngữ mới làm trẻ chới với. Mặt khác, phần lớn trẻ đi du học đều là những cậu ấm, cô chiêu, lúc ở nhà được cưng chiều, được người khác chăm sóc, làm thay nên những em này thiếu các kỹ năng tự chăm sóc bản thân. Khi chuyển sang một môi trường hoàn toàn mới, luôn phải tự thân vận động trong sinh hoạt, học tập, trẻ không thích ứng nổi nên bị stress, sang chấn. Chính vì vậy, nếu các bậc cha mẹ có kế hoạch đưa trẻ đi du học, cần tập cho trẻ kỹ năng sống, biết cách tự chăm sóc bản thân, tập giải quyết những khó khăn trong cuộc sống và chuẩn bị vốn ngoại ngữ cho trẻ. Ngoài ra, cần quan tâm đến ý muốn của con, xem con thích chọn ngành nghề gì, du học ở nước nào. Phụ huynh nên đánh giá đúng thực lực của con để chọn trường lớp, môi trường học tập thích hợp cho con, chuẩn bị tâm lý cho trẻ đối diện với những khó khăn của một cuộc sống mới, đừng vẽ cho con một thiên đường ở nơi du học.
Trong thời gian đầu trẻ xa gia đình, cha mẹ cần liên lạc thường xuyên, trao đổi, lắng nghe, động viên con và nhận biết sớm những thay đổi khác thường của con để có hướng can thiệp thích hợp, kịp thời.
THÙY DƯƠNG - VĂN THANH
Theo thống kê của Cục Đào tạo với nước ngoài, Bộ GD-ĐT, nếu như năm 2000 chỉ có khoảng 10.000 HS, sinh viên Việt Nam du học thì hiện con số này đã lên đến hơn 100.000 người du học tại 49 nước/vùng lãnh thổ (trong đó có khoảng 90% du học tự túc). Úc là quốc gia có nhiều du HS Việt nhất (khoảng 25.000 người), tiếp theo là Mỹ (13.000 người) và Trung Quốc (12.500 người), Singapore (7.000), Anh (6.000), Pháp (5.540), Nga (5.000), Nhật Bản (3.500)...
