Chủ động phòng, chống bệnh sởi

Chủ nhật, 16/02/2014 - 02:14 AM (GMT+7)

Sởi là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có tốc độ lây nhiễm cao. Mặc dù từ nhiều năm nay, ngành y tế đã triển khai nhiều hoạt động để ngăn chặn, kiểm soát, nhưng căn bệnh này vẫn xuất hiện thành dịch theo chu kỳ ba đến năm năm. Từ đầu năm đến nay, cả nước ghi nhận 241 ca chính thức mắc sởi tại 18 tỉnh, thành phố. Ðiều đó đòi hỏi ngành y tế cũng như người dân cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh hiệu quả.

Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi-rút sởi gây nên, phổ biến ở trẻ em; bệnh lây từ người sang người chủ yếu qua đường hô hấp, bệnh xuất hiện quanh năm nhưng thường xảy ra vào mùa đông - xuân. Ðến nay, sởi vẫn là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây dịch. Tất cả những người chưa có miễn dịch với sởi đều có nguy cơ mắc bệnh. Bệnh có tốc độ lây nhiễm cao, nhất là trong điều kiện sống khép kín và ở nhóm người chưa có miễn dịch phòng bệnh do chưa được tiêm chủng vắc-xin sởi; chưa từng mắc bệnh sởi trước đó hoặc ở một số rất ít đối tượng không có phản ứng sau tiêm vắc-xin.

Các triệu chứng thường gặp của bệnh sởi là: sốt, phát ban và kèm theo ít nhất một trong các dấu hiệu như ho, chảy mũi, đau mắt đỏ, nổi hạch (cổ, sau tai), sưng đau khớp. Sau mắc sởi, do sức đề kháng của cơ thể suy giảm, người bệnh dễ bị biến chứng nếu không được điều trị kịp thời như mù lòa, tiêu chảy cấp, viêm phổi, viêm não, có thể dẫn đến tàn phế, tử vong ở trẻ nhỏ, trẻ suy dinh dưỡng. Ðối với phụ nữ mang thai, mắc sởi khi mang thai có thể gây ra sảy thai, đẻ non.

Tại Việt Nam, sởi vẫn là bệnh truyền nhiễm phổ biến mặc dù tỷ lệ mắc bệnh sởi giảm liên tục qua các năm triển khai chương trình tiêm chủng mở rộng. Tỷ lệ mắc bệnh năm 2012 đã giảm 830 lần so với thời kỳ trước khi triển khai chương trình (năm 1984). Năm 2013, cả nước ghi nhận 1.048 trường hợp mắc sởi, còn từ đầu năm đến nay có 993 trường hợp mắc sởi tại 24 tỉnh, thành phố, trong đó có ba trường hợp chết tại

Hà Nội và Yên Bái. Kết quả giám sát sởi năm 2013 của ngành y tế tại các tỉnh, thành phố cho thấy: số người mắc bệnh sởi tương đương so với các năm trước, xuất hiện rải rác hoặc thành dịch trên quy mô nhỏ và vừa tại một số địa phương. Lứa tuổi mắc bệnh chủ yếu là trẻ dưới 10 tuổi (75,9%), nhất là trẻ nhỏ dưới năm tuổi chiếm hơn 60%; riêng tại Hà Nội trẻ dưới năm tuổi chiếm 73,4% tuy nhiên tập trung nhiều nhất là trẻ em dưới hai tuổi. Ðáng chú ý, trong những vụ dịch gần đây, ghi nhận nhóm trẻ dưới chín tháng tuổi (chưa đến tuổi tiêm chủng) cũng mắc bệnh.

Tất cả những người chưa có miễn dịch với sởi đều có nguy cơ mắc bệnh, nhất là trẻ nhỏ do không còn miễn dịch từ mẹ truyền sang nhưng chưa được tiêm vắc-xin hoặc chưa từng mắc sởi. Do vậy, các nhóm đối tượng này cần được bảo vệ bằng tiêm vắc-xin sởi. Thời gian qua, do quá lo sợ về phản ứng sau tiêm nên một số cha mẹ không đưa con đi tiêm các vắc-xin phòng bệnh, bao gồm cả vắc-xin sởi, điều đó làm gia tăng nguy cơ mắc sởi cho trẻ do không được tiêm phòng. Vắc-xin sởi được đánh giá là an toàn, các phản ứng sau tiêm thường nhẹ và sẽ hết trong khoảng từ một, hai ngày sau tiêm mà không cần điều trị gì.

Vắc-xin sởi là một trong những vắc-xin có hiệu quả cao trong phòng bệnh. Tuy nhiên, cũng như các vắc-xin khác, chỉ có khoảng 85% số trẻ tiêm vắc-xin sởi lúc chín tháng tuổi được bảo vệ phòng bệnh. Cùng với tỷ lệ tiêm chủng mũi một cho trẻ chín tháng tuổi đạt khoảng 90% thì có khoảng 76% số trẻ sinh ra hằng năm được bảo vệ. Số trẻ còn lại (24%) nếu không được tiêm mũi hai vắc-xin sởi lúc 18 tháng tuổi sẽ tích lũy và có khả năng gây dịch nếu có vi-rút sởi xâm nhập. Vấn đề tiêm phòng ở một số tỉnh vùng sâu, vùng xa còn gặp nhiều khó khăn do địa bàn rộng và giao thông không thuận lợi. Bên cạnh đó, qua điều tra cho thấy trong thời gian qua người dân quá lo sợ về phản ứng sau tiêm vắc-xin Quinvaxem, cho nên nhiều cha mẹ ngại không đưa con đi tiêm chủng phòng bệnh bao gồm cả vắc-xin sởi dẫn đến nguy cơ gia tăng dịch bệnh sởi. Với chu kỳ ba, năm năm, tình hình bệnh sởi năm 2013-2014 hiện nay nằm trong chu kỳ dịch.

Bệnh sởi vẫn có thể tiếp tục xảy ra rải rác hoặc thành dịch trên quy mô nhỏ và vừa tại một số địa phương trong một vài tháng tới chủ yếu sẽ ở nhóm đối tượng dưới 10 tuổi. Chính vì vậy, Bộ Y tế khuyến cáo các bà mẹ cách tốt nhất là nên đưa trẻ đi tiêm chủng vắc-xin sởi đầy đủ, đúng lịch. Bộ cũng chỉ đạo các đơn vị y tế dự phòng trong cả nước, nhất là các địa phương xảy ra dịch sởi, tăng cường các hoạt động giám sát, hướng dẫn việc cách ly, tổ chức điều trị kịp thời để hạn chế thấp nhất các trường hợp mắc, biến chứng và tử vong do sởi. Phối hợp ngành giáo dục tăng cường giám sát tại các trường học nhằm phát hiện sớm các ổ dịch tập trung để có các biện pháp xử lý kịp thời. Tiến hành phân tích dịch tễ học, điều tra, xác định nhóm đối tượng nguy cơ cao để áp dụng các biện pháp khống chế, không để dịch bệnh bùng phát, lây lan trên diện rộng. Các trường hợp mắc sởi cần được tư vấn, cách ly điều trị phù hợp, tránh xảy ra biến chứng gây tử vong.

Tiêm vắc-xin sởi là biện pháp tốt nhất chủ động phòng bệnh sởi. Hiện nay Bộ Y tế đang phối hợp Tổ chức Y tế thế giới và các đơn vị liên quan theo dõi tình hình dịch bệnh, triển khai tích cực các biện pháp phòng chống dịch. Ðồng thời tích cực triển khai các hoạt động chuẩn bị cho chiến dịch tiêm bổ sung vắc-xin sởi-rubella cho trẻ từ một đến 14 tuổi trên phạm vi toàn quốc trong giai đoạn 2014-2015, bảo đảm triển khai chiến dịch có hiệu quả, không bỏ sót đối tượng.

Bộ Y tế nhấn mạnh, hiện nay đang là mùa đông - xuân, điều kiện thời tiết thuận lợi cho vi-rút sởi lưu hành và gây bệnh. Do vậy, khi phát hiện trẻ có sốt, phát ban, cần thông báo và đưa trẻ tới cơ sở y tế để được khám, điều trị và hướng dẫn cách ly y tế kịp thời tránh các biến chứng nguy hiểm cho người bệnh và tránh lây nhiễm cho cộng đồng.