Bảo hiểm y tế toàn dân góp phần thực hiện mục tiêu công bằng, hiệu quả trong chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân

Thực hiện bảo hiểm y tế toàn dân là tạo một cơ chế tài chính hướng tới mục tiêu bảo đảm cho mọi người dân đều tiếp cận được các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cơ bản mà không phụ thuộc vào khả năng chi trả của họ. Chủ trương nhất quán của Ðảng và Nhà nước là "xây dựng hệ thống an sinh xã hội đa dạng, phát triển mạnh hệ thống bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, tiến tới bảo hiểm y tế toàn dân".

Bảo hiểm y tế toàn dân, một chính sách lớn và xuyên suốt

Ðể việc thực hiện chính sách BHYT thật sự góp phần bảo đảm an sinh xã hội và công bằng trong chăm sóc sức khỏe nhân dân, ngày 7-9-2009, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 38-CT/T.Ư về "Ðẩy mạnh công tác BHYT trong tình hình mới", trong đó yêu cầu các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân quán triệt sâu sắc ý nghĩa, vai trò của BHYT và tổ chức thực hiện tốt chính sách này. Nhiều Nghị quyết của Ðảng và Chính phủ đã được ban hành để triển khai Chỉ thị của Ban Bí thư nhằm mục tiêu BHYT toàn dân. Bộ Y tế mới đây đã đề nghị Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết về "Tăng cường công tác bảo hiểm xã hội và BHYT".

Thời gian qua, Nhà nước mua và cấp miễn phí thẻ BHYT cho người nghèo, trẻ em dưới sáu tuổi, những người trong diện chính sách xã hội. Nhà nước cũng hỗ trợ 70% mức phí thẻ BHYT cho người cận nghèo; chính sách này được đề xuất trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm của một số nước đã thực hiện khá thành công BHYT, như Thái-lan hỗ trợ cho nông dân 50% mức đóng phí BHYT, Trung Quốc hỗ trợ hai phần ba mức đóng phí bảo hiểm cho người lao động tự do. Trong khi thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam chỉ bằng một nửa so với Trung Quốc, thì việc hỗ trợ cho người cận nghèo 70% mức phí đóng BHYT là một nỗ lực rất lớn của Nhà nước ta, nhằm giúp người cận nghèo phòng tránh rủi ro tài chính khi đau ốm, có thể rơi vào "bẫy nghèo đói" do không có tiền chi trả dịch vụ khám, chữa bệnh. Chính sách này đã được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

Cơ hội để thực hiện BHYT toàn dân

Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, nhất là từ khi Luật BHYT có hiệu lực, số người tham gia BHYT ngày càng tăng. Tính đến ngày 31-12-2011, cả nước đã có 55,9 triệu người tham gia BHYT, đạt tỷ lệ bao phủ gần 63,7% dân số. Chính sách bảo hiểm bao phủ toàn bộ cho người nghèo, người có công với cách mạng, trẻ em dưới sáu tuổi và một phần cho người cận nghèo được đánh giá là một chính sách ưu việt, thể hiện sự quan tâm của Ðảng, Nhà nước đến các đối tượng dễ bị tổn thương trong xã hội. Có thể nói, BHYT có vai trò quan trọng, đóng góp về tài chính và thực hiện được định hướng công bằng, hiệu quả và phát triển của hệ thống chăm sóc sức khỏe nước ta, phù hợp với định hướng chính sách tài chính y tế của Ðại hội đồng Tổ chức y tế thế giới và xu thế của các nước trong khu vực.

Chính sách ưu đãi của Nhà nước với người nghèo, người thuộc diện chính sách xã hội, trẻ em dưới sáu tuổi, người cận nghèo, học sinh, sinh viên, sự tham gia tích cực của cả hệ thống chính trị, sự ủng hộ của người dân về BHYT, những điều chỉnh trong tiếp cận, chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe,... là những cơ hội tiềm năng để thực hiện BHYT toàn dân.

Thách thức để thực hiện lộ trình bảo hiểm y tế toàn dân

Thách thức lớn nhất mà Việt Nam phải đối mặt trong thời gian tới nhằm đạt được mục tiêu BHYT toàn dân là việc tăng tỷ lệ bao phủ BHYT cho gần 37% dân số (khoảng hơn 30 triệu người) còn lại - đây là những đối tượng rất khó vận động tham gia BHYT. Bên cạnh đó còn có những khó khăn trong việc tăng cường hiệu quả sử dụng quỹ BHYT, cải thiện phương thức chi trả BHYT, cải thiện mối quan hệ giữa nhà cung cấp dịch vụ, cơ quan bảo hiểm xã hội và người hưởng thụ dịch vụ BHYT, hoàn thiện tổ chức và nâng cao năng lực quản lý BHYT, bảo đảm sự phát triển bền vững của quỹ BHYT,...

Hiện nay, hoạt động truyền thông về BHYT chưa được quan tâm đúng mức và chưa chuyển tải được bản chất, tính nhân đạo của BHYT trong chia sẻ cộng đồng giữa người khỏe và người ốm, phòng tránh rủi ro tài chính liên quan đau ốm, nhất là với nhóm người nghèo, cũng là thách thức đối với việc mở rộng đối tượng tham gia BHYT. Tỷ lệ dân số tham gia BHYT chưa cao trong nhóm người thuộc hộ gia đình cận nghèo, gia đình nông dân (nông, lâm, ngư nghiệp và diêm nghiệp) có mức sống trung bình, xã viên hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể, lao động tự do khu vực thành thị; một số đơn vị, tổ chức, đặc biệt là doanh nghiệp thực hiện chưa nghiêm chính sách BHYT cho người lao động (hơn sáu triệu người lao động trong các doanh nghiệp chưa tham gia BHYT), 74% số người cận nghèo chưa tham gia BHYT. Việc tiếp tục mở rộng sự tham gia của các nhóm đối tượng này đòi hỏi có sự phối hợp liên ngành chặt chẽ trong việc hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách BHYT và tổ chức thực hiện các chủ trương chính sách xã hội hóa.

Ðứng ở góc độ cá nhân, đâu đó người dân vẫn còn thấy quyền lợi của họ chưa được bảo đảm, do chất lượng khám, chữa bệnh bằng BHYT chưa đáp ứng nhu cầu, nhất là ở tuyến y tế cơ sở và các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa do khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị, quy định phạm vi chuyên môn, năng lực cán bộ còn hạn chế. Người dân chưa hài lòng vì thủ tục khám, chữa bệnh BHYT còn rườm rà và phải mất nhiều thời gian chờ đợi. Chất lượng khám, chữa bệnh đã bị ảnh hưởng khi tình trạng khám chữa bệnh vượt tuyến BHYT vẫn tồn tại, dẫn tới sự quá tải ở tuyến trên. Ðó là những lý do chưa hấp dẫn người dân tích cực tham gia BHYT.

Nhưng đánh giá một cách toàn diện thì tham gia bảo hiểm là cơ hội cho mỗi người dân được hưởng những quyền lợi tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản. So với nhiều nước, gói dịch vụ y tế của người tham gia BHYT ở Việt Nam được hưởng cao hơn rất nhiều so với mức đóng 4,5% lương cơ bản. Ðặc biệt, khi tham gia BHYT, mỗi người dân đã thực hiện trách nhiệm công dân trong việc chia sẻ rủi ro của cộng đồng, góp phần giúp người nghèo phòng tránh rủi ro tài chính khi đau ốm. Trên thực tế, nguồn quỹ Bảo hiểm y tế đã đóng góp gần 20% tổng chi tiêu y tế của toàn xã hội.

Huy động sức mạnh cả hệ thống chính trị vào cuộc

Ðể thực hiện lộ trình BHYT toàn dân, sự vào cuộc của các cấp ủy Ðảng, chính quyền và các bộ, ban, ngành, đoàn thể liên quan là hết sức quan trọng; thể hiện ở sự quan tâm, chỉ đạo, tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách BHYT tại địa phương, tổ chức, cộng đồng. Xác định rõ trách nhiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân trong việc phổ biến và hướng dẫn, tổ chức triển khai thực hiện Luật BHYT là rất cần thiết.

Ðặc biệt, đẩy mạnh công tác tuyên truyền phải coi là khâu đột phá. Công tác này phải tiến hành thường xuyên, liên tục, đồng bộ, nhất quán về nội dung, tập trung đúng đối tượng, với các hình thức tuyên truyền phong phú, phù hợp. Việc tuyên truyền không chỉ chuyển tải nội dung mới của Luật BHYT và các chính sách BHYT, mà còn phải làm cho người dân hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của họ khi tham gia BHYT. Trong thời gian tới nhóm đối tượng cần tập trung tuyên truyền gồm nông dân, người cận nghèo, học sinh, sinh viên, người sử dụng lao động, nhất là các doanh nghiệp tư nhân. Tạo được sự đồng thuận và ý thức trách nhiệm tham gia BHYT trong mỗi gia đình, cộng đồng dân cư là yếu tố cơ bản để thực hiện thành công lộ trình BHYT toàn dân.

Ban Cán sự Ðảng Bộ Y tế đã phối hợp Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban Cán sự Ðảng Bảo hiểm xã hội Việt Nam hướng dẫn các cơ sở đảng địa phương thực hiện Chỉ thị 38-CT/T.Ư ngày 7-9-2009 của Ban Bí thư về "Ðẩy mạnh công tác BHYT trong tình hình mới"; và đề nghị Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết của Bộ Chính trị về "Tăng cường công tác bảo hiểm xã hội và BHYT".

Bộ Y tế đang cùng với Bảo hiểm Xã hội Việt Nam phối hợp các bộ, ngành xây dựng Ðề án "Thực hiện lộ trình BHYT toàn dân", và sẽ trình Chính phủ vào tháng 9-2012. Ðây sẽ là một Ðề án mang tầm quốc gia; Bộ Y tế đang đề nghị Thủ tướng Chính phủ là người đứng đầu Ban Chỉ đạo thực hiện Ðề án này.

Hiện nay, Bộ Y tế phối hợp các bộ, ngành liên quan xây dựng Ðề án Giảm quá tải bệnh viện giai đoạn 2012-2020, trong đó bao gồm các đề án thành phần như: Ðề án Nâng cao năng lực cho y tế tuyến dưới (xây dựng trên cơ sở kết hợp Ðề án Bệnh viện vệ tinh và Ðề án 1816), Ðề án Nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh, Ðề án Bác sĩ gia đình,... Các Ðề án này đều có mục tiêu chung là nâng cao năng lực cho y tế tuyến cơ sở, cả về nhân lực và trang thiết bị, nhằm tăng cường chất lượng khám, chữa bệnh của y tế cơ sở và tăng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế có chất lượng cho các đối tượng tham gia BHYT.

Nhân ngày Bảo hiểm Y tế Việt Nam 1-7-2012, Bộ Y tế xin trân trọng cảm ơn và mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, chỉ đạo của lãnh đạo Ðảng, Nhà nước, sự phối hợp của các cấp ủy đảng, chính quyền, các bộ, ban, ngành, đoàn thể, Mặt trận Tổ quốc trong các hoạt động của công tác BHYT, nhất là trong việc triển khai Ðề án thực hiện lộ trình BHYT toàn dân. Bộ Y tế kêu gọi mọi người tích cực "Tham gia BHYT vì trách nhiệm và quyền lợi của bản thân, gia đình và cộng đồng", đồng thời chuyển tải thông điệp này tới bạn bè, người thân, gia đình và cộng đồng xã hội như là thông điệp chính thức của Ngày BHYT Việt Nam năm 2012. Nhân dịp này, Bộ Y tế cũng kêu gọi các nhà hảo tâm, các nhà tài trợ hỗ trợ người cận nghèo thông qua việc mua 30% phần còn lại của mệnh giá thẻ cho người cận nghèo (Nhà nước đã hỗ trợ 70%), để người cận nghèo được hưởng toàn phần mệnh giá thẻ BHYT; hỗ trợ cho học sinh, sinh viên nghèo và tạo cơ hội cho mọi người đều được tiếp cận các dịch vụ trong chăm sóc sức khỏe cơ bản.