'Mày tưởng họ tự thấy họ bẩn thỉu đấy chắc?...'(Người Việt)- Suốt một tuần lễ qua, Hà Nội sống với kịch của Lưu Quang Vũ trong liên hoan các tác phẩm của ông. Sống với niềm day dứt khôn nguôi về lẽ phải, chân lý và niềm tin vào sự tử tế, thiên lương của con người. Đó là những điều không thể mất.









Một cảnh trong Mùa hạ cuối cùng


Tôi cứ nhớ mãi một câu nói đùa của một người em, thuộc thế hệ 8x, sau khi đi xem một loạt các vở kịch của Lưu Quang Vũ về, cậu bảo: “Em chỉ hơi lấn cấn cái là xem nhiều mấy món này về lại có nguy cơ... trở thành người tốt thì bỏ xừ”. Tếu táo thế thôi, nhưng đó là cảm nhận thực sự mà các vở kịch của Lưu Quang Vũ mang đến cho khán giả trong dịp liên hoan tưởng niệm 25 năm ngày ông mãi mãi đi xa trong một tai nạn thảm khốc vào cuối tháng 8 năm 1988.


Xem kịch Lưu Quang Vũ, người ta không thể không nghĩ suy, trăn trở cùng ông từng tình huống, từng câu thoại. Giống như mỗi khán giả được chạm đúng mạch ngầm, để suy nghĩ về lương tâm, niềm tin, sự thật, trung thực, chân lý… những khái niệm mà từ hồi nào đến giờ tưởng ở tận đâu đâu, thì giờ đang hiện về trước mắt, đang sống động, tươi mới và trong lành, đúng như nó đáng được trân trọng thế. Chỉ có kịch của Lưu Quang Vũ mới làm bật được điều đó, chỉ có ông mới buộc người ta phải suy nghĩ, phải trăn trở cũng mình một câu hỏi muôn đời: “Làm sao tất cả chúng ta đều phải sống “người” hơn”.


Như một sự trùng lặp đầy cay đắng, khi dư luận đang rúng động với vụ một người dân bình thường xách súng vào cơ quan giải phóng mặt bằng đất đai ở Thái Bình gây nên án mạng, thì trên sân khấu của vở kịch “Lời thề thứ 9”, 3 chàng lính trẻ cũng mang súng rời bỏ mặt trận ở biên giới về nhà, vì quá phẫn uất với những bất công đang xảy ra với gia đình họ ở hậu phương. Tôi mãi không thể quên lời thoại của Đôn sứt- một người lính trực tính trong vở kịch khi anh thấy cha mẹ của đồng đội mình cam chịu sự đàn áp, đè nén của những kẻ cường hào ác bá ở làng quê: “Cứ nói đất nước ta tươi đẹp, nhân dân ta anh hùng nhưng đâu phải thế. Đất nước không tươi đẹp, nhân dân không anh hùng, nhân dân hèn nhát lắm. Chúng con đổ xương máu và mạng sống trên mặt trận không phải để bảo vệ một hậu phương thế này”.


Cả rạp Tuổi trẻ đã lặng đi rồi bùng nổ trong tiếng vỗ tay. Gần 30 năm trước, Lưu Quang Vũ đã dám nói ra những lời cương trực và gan ruột ấy, dù vì thế mà phải chịu bao nhiêu điều tiếng, bao nhiêu sự buộc tội. Là bởi vì tính cách của ông, một người không chịu khuất phục trước những bất công, không muốn để cho lẽ phải, cái tốt bị dày xéo, chà đạp.


Có lẽ nhiều khán giả đã giống như tôi, cảm thấy run rẩy đến tận cùng tri giác khi cảm nhận được sự đồng điệu của tinh thần thượng tôn lẽ phải, sự trung thực, và cùng với Lưu Quang Vũ thiết tha tin vào con người. Như lời thoại của một nhân vật trong vở “Hai ngàn ngày oan trái” của Đoàn cải lương Hải Phòng: “Không có niềm tin, không còn lẽ sống”. Hai chữ “niềm tin” gửi gắm vào thiên lương của con người, tin vào sự trong trắng của trái tim đã được Lưu Quang Vũ đẩy lên cao đến cực độ, khiến cho khán giả tìm được ngay sự đồng điệu với ông, cho dù Vũ đã ra đi một phần tư thế kỷ.









Một cảnh trong Lời thề thứ 9


Xem kịch Lưu Quang Vũ, thấy người tốt thời nào cũng khổ, cũng chạy xấc bấc xang bang vì những nỗi oan trái, đọa đầy của phận “con sâu cái kiến”, nhưng cũng giống như lẽ phải, họ bao giờ cũng là phe chiến thắng, là những người ngẩng cao đầu, đạp lên trên những bất công, đê hèn, bẩn thỉu, nên vì thế đã mang cho khán giả bao nhiêu niềm tin.


Tôi cứ nhớ mãi hình ảnh dàn diễn viên của Nhà hát Tuổi trẻ, ở màn kết của vở kịch “Mùa hạ cuối cùng”, đã sát cánh bên nhau, ngước mắt lên cao, đặt tay lên trái tim mình và đồng thanh cất tiếng: “Lưu Quang Vũ, chúng em nhớ anh!”. Phút giây ấy, cả khán giả yêu kịch của ông, cả bao nhiêu lớp diễn viên đã trưởng thành từ kịch ông, đều đã thấy Lưu Quang Vũ trở về như ông chưa từng vắng bóng. Quên làm sao được một con người như thế, một người luôn đau với đời và thương cho người, một người lúc nào cũng chỉ mong cuộc sống này luôn tốt đẹp hơn, con người với nhau sẽ tử tế hơn, ấm áp hơn.


Châu- một cậu học trò lớp 12 trong kỳ thi tốt nghiệp, đã dám đứng lên tuyên bố không làm đề thi toán vì nó đã bị lộ, vì em biết trước và đã làm toàn bộ xong từ tối qua. Những người lớn náo loạn hết cả lên. Bố Châu bảo sao mày ngu dại thế con ơi, cậu con bảo: “Con bắt buộc phải làm thế vì con muốn tự thấy mình trong sạch”, ông bố bảo: “Thế mày tưởng những người khác họ tự thấy họ bẩn thỉu đấy chắc”. Thầy Hiển, một người thầy đã luôn dạy Châu và các bạn về nhân cách, lòng trung thực, niềm tin, trong một phút giây mỏi mệt đã buông xuôi và nói với em: “Ở đời này, cái gì cũng chỉ nên phiên phiến thôi, đừng tin tưởng tuyệt đối em ạ”.


Thế là cậu bé trung thực và trong trắng ấy đã sụp đổ niềm tin, đã biến mình thành một đứa trẻ hư hỏng, đã phản kháng và khiến tất cả những người lớn phải nhìn lại mình, để giữ lại niềm tin cho lớp trẻ. Giống như tiếng thầy giáo Hiển vang vọng trong loa phát thanh chạy khắp thành phố: “Châu ơi em ở đâu, hãy trở về, đừng mất lòng tin ở mọi người”. Giống như những trăn trở của cô giáo dạy văn của Châu: “Thành phố này chỉ là một chấm nhỏ xíu trên quả địa cầu, quả địa cầu cũng chỉ là một chấm nhỏ trong dải ngân hà và chúng ta chỉ là những chấm nhỏ trong thành phố ấy. Vậy những nỗ lực của chúng ta liệu có mang đến kết quả gì không?” Và câu trả lời của “Mùa hạ cuối cùng” đã được tìm ra: “Mỗi chúng ta đều phải cố gắng, để lẽ phải, trung thực, chân lý và niềm tin luôn là những giá trị thực”.


Xem 12 vở diễn được dàn dựng từ tác phẩm của Lưu Quang Vũ, càng hiểu vì sao 25 năm qua, ông chưa lúc nào bị đời và người lãng quên. Lưu Quang Vũ không bao giờ mất bởi những điều ông gửi gắm chưa bao giờ là cũ kỹ. Tình thương yêu con người, niềm tin ở sự tử tế, tốt đẹp và thiên lương trong cuộc đời là những hạt giống mà ông đã gieo trong suốt cuộc đời tài hoa và ngắn ngủi của mình.


Tôi nhớ mãi những câu thơ ông viết, những câu thơ thể hiện một niềm tin vĩnh cửu vào sự bất diệt của cái đẹp ở cuộc đời này:


Những bạn bè đã chết


Cũng sẽ trở về như những bông hoa


Cắt xuân trước, tháng Giêng sau lại mọc


Những bông hoa không chết bao giờ.


Mi An


http://baodatviet.vn/van-hoa/nguoi-viet/may-tuong-ho-tu-thay-ho-ban-thiu-day-chac-2355003/