'Rộ' trào lưu học 'Nghệ ngữ' trên cộng đồng mạng


(ĐVO) “Bửa nớ đi ngoài cươi bấp cái cẳng bổ trợt cái trục cúi, mai đi mần không đặng. Quê choa nói rứa đó, bọn bây dịch đi”.



Mỗi vùng, miền trên đất nước Việt Nam lại có bản sắc văn hóa của riêng mình, trong đó tiếng địa phương (phương ngữ) là một nét văn hóa quý báu cần được bảo tồn. Tiếng Nghệ Tĩnh (khu vực gồm hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh) là một trong những phương ngữ như vậy.


Trong thời gian gần đây, một bài viết có tựa đề “Giáo trình tự học tiếng Nghệ trong 24h” đã lan truyền trong cộng đồng mạng Việt Nam với tốc độ chóng mặt. Với nội dung gồm những những kiến thức cơ bản kèm theo ví dụ minh họa sống động, “Giáo trình” này đã xuất hiện trên hàng chục diễn đàn lớn nhỏ và thu hút rất đông các bạn trẻ hào hứng vào học tiếng Nghệ.


Tiếng Nghệ thật là phong phú


Trong phần mở đầu của “giáo trình” tiếng Nghệ, người biên soạn cho biết “công trình” của mình được thực hiện nhằm “khắc phục tình trạng mình nói mà các bạn ngoài Bắc nghe không hiểu gì, đồng thời đáp ứng nhu cầu học tiếng Nghệ An ngày càng cao của một số anh chị em ngoài Bắc muốn làm dâu rể Nghệ An”.


Theo giáo trình, tiếng Nghệ có ngữ pháp thống nhất với tiếng Việt nói chung và khá giống các tỉnh miền Trung (từ Nghệ An đến Thừa Thiên Huế) ở các từ vựng cơ bản như "mô, tê, răng, rứa".


Đặc trưng làm nên sự khác biệt giữa tiếng Nghệ Tĩnh với tiếng của các địa phương khác là ở âm điệu và hệ thống từ loại. Theo đó, về mặt âm điệu, người xứ Nghệ đọc dấu ngã (~) thành dấu nặng (.), cho nên nghe giọng Nghệ mới “nặng trình trịch”. Thậm chí, ở một số vùng, dấu hỏi (?) cũng được đọc thành dấu nặng (.). Các phụ âm “s” và “x”, “tr” và “ch”, “r” và “d” người Nghệ Tĩnh phát âm rất rõ, chứ không đọc bằng nhau như giọng Hà Nội.


Về hệ thống từ vựng, mỗi địa phương ở Nghệ Tĩnh lại sử dụng những từ khác nhau, đặc biệt là danh từ, nhưng về toàn thể thì ở mọi vùng đều dùng chung một số từ thông dụng và phổ biến. Những từ vựng này được liệt kê ở một “từ điển” đi kèm “giáo trình”.


Từ điển tiếng Nghệ:



Đại từ - Mạo từ:


* Mi = Mày


* Tau = Tao


* Choa = Chúng tao


* (Bọn)bây = Các bạn


* Hấn = Hắn, nó


* Ci (ki, kí), cấy = Cái.


Danh từ:


* Con du = con dâu


* Chạc = Dây


* Chủi = Chổi


* Con me = Con bê


* Đọi = (cái) Bát


* Nạm = Nắm.


* Trốc = Đầu.


* Tru = Trâu.


* Trốc tru = Đồ ngu.


* Trốc gúi = Đầu gối.


* Khu = Mông, đít.


* Mấn = Váy.


Thán từ - Chỉ từ:


* Mô = 1. Đâu. 2. Nào.


* Mồ = Nào.


* Ni = 1.Này. 2.Nay.


* Tê = Kia.


* Tề = Kìa.


* Rứa = Thế


* Răng = Sao.


* Chi = Gì.


* Nỏ = Không.


* Ri = Thế này.


* A ri = Như thế này.


* Nớ = Ấy .


* (Bây) Giừ = (Bây) Giờ.


* Hầy = Nhỉ.


* Chư = Chứ.


* Rành = Rất.


* Đại = 1. Khá. 2. Bừa.


* Nhứt = Nhất. Động từ:


* Bổ = Ngã.


* Bứt = Bẻ.


* Chưởi = Chửi.


* Ẻ = Ỉa.


* Đấy = Đái.


* Đút = Đốt.


* Đập (chắc) = Đánh (nhau).


* Dắc = Dắt.


* Gưởi = Gửi.


* Hun = Hôn.


* Mần = Làm.


* Nhởi = Chơi.


* Rầy = Xấu hổ.


* Vô = Vào.


Tính từ:


* Cảy = Sưng.


* Ngái= Xa.


* Su = Sâu.


* Túi = Tối.


Kết hợp gữa âm điệu và từ vựng, một số câu ví dụ về ngôn ngữ của người Nghệ được đưa ra như sau:


Bây đi mô đó, cho choa đi với = Các bạn đi đâu đấy, cho chúng tôi đi với.


Giừ mi ở chộ mô rứa? = Giờ cậu ở chỗ nào thế?


Đóng ci cựa lại = Đóng cái cửa lại.


Cấy chi rứa = Cái gì thế?


A ri là răng? = Như thế này là thế nào?


Phim ni xem hay đại = phim này xem khá hay.


Dắc con tru ra đồng = dắt con trâu ra đồng.


Ao ni su ri = Ao này sâu thế.



Giải mã bài thơ tiếng Nghệ bí hiểm


Ngay sau khi nghiềm ngẫm giáo trình tiếng Nghệ, cảm nhận đầu tiên của nhiều bạn trẻ không phải người Nghệ An, Hà Tĩnh là tiếng Nghệ cực kỳ khó “nhằn”. Thành viên kubihihihi, diễn đàn Vozforum nhận xét: “Học tiếng này cũng như học tiếng Anh, cứ phải tiếp xúc nhiều mới nói sõi được, chứ cứ đọc công thức thì không thể nào mà nhớ nổi”.


Theo những thành viên là người gốc Nghệ thì “giáo trình” trên mới chỉ cung cấp những kiến thức cực kỳ sơ đẳng, đặc biệt là từ vựng tiếng Nghệ. Tuy nhiên, nhiều người vẫn rất hào hứng bắt tay ngay vào thực hành tiếng Nghệ bằng cách học dịch “Nghệ ngữ”. Thành viên có nick tinhyeudimat, một “chuyên gia” tiếng Nghệ đưa ra đề bài: “Bửa nớ đi ngoài cươi bấp cái cẳng bổ trợt cái trục cúi, mai đi mần không đặng. Quê choa nói rứa đó, bọn bây dịch đi”.


Đáp án đúng được thành viên yeu2lan đưa ra: “Bữa kia đi ngoài sân vấp cái chân ngã trầy đầu gối, mai không đi làm được”.


Nhưng hóc búa nhất vẫn là một bài thơ tiếng Nghệ mà người tỉnh ngoài đọc thì chỉ có nước… ú ớ như đọc mật mã. Thậm chí, nhiều người Nghệ chính gốc cũng không thể “giải mã” đúng 100% bởi bài thơ sử dụng khá nhiều từ địa phương riêng biệt.


Dưới đây là nội dung bài thơ: "Mùa nực với mùa gắt/Kêu chắc đến rồi tề/Dừ sốt hơn bựa tê.../Khát khô mui nẻ họng/Ung bứt toóc dới rọng/Mụ cào ló trửa cươi/Con chắt ả mô rồi/Hắn cợi tru vô rú/Bếp lạnh tanh mun trú/Cho ga trọi ga bươi/Nác chát ở mô rồi/Múc cho tui một đọi/O tê ngong rành sọi/Ả nớ chộ cũng tài/O ả có thương ngài/Nấu cho nồi nác chát/Tui uống vô mát rọt/Thứ chè gay rành tài/Nắng ra răng mặc trời/Cũng thua nồi nác chát".


Và đây là một “bản dịch” được cho là tương đối “chuẩn” của thành viên có nick thanhve:


Mùa nực với mùa gắt - Mùa nóng với mùa gặt


Kêu chắc đến rồi tề - Kêu nhau đến rồi kìa


Dừ sốt hơn tự tê - Giờ nóng hơn dạo trước


Sốt khô mui nẻ họng - Nóng khô môi nẻ họng


Ung bứt toóc dới rọng - Ông gặt lúa dưới ruộng


Mụ cào ló trửa cươi - Bà cào lúa giữa sân


Con chắt ả mô rồi - Con bé chắt của chị đâu rồi


Hắn cợi tru vô rú - Nó cưỡi trâu vào núi


Bếp lạnh tanh mun trú - Bếp lạnh tanh mun trấu


Cho ga trọi ga bươi - Cho gà chọi gà bươi


Nác chát ở mô rồi - Nước chát ở đâu rồi


Múc cho tui một đọi - Múc cho tôi một bát


O tê ngong rành sọi - Cô kia ngong(?) giỏi thật


Ả nớ chộ cũng tài - Chị kia thấy cũng tài


O ả có thương ngài - Cô với chị có thương người


Nấu cho nồi nước chát - Nấu cho nồi nước chát


Tui uống vô mát rọt - Tôi uống vào mát ruột


Thứ chè gay rành tài - Thứ chè gay tài thật


Nắng ra răng mặc trời - Nắng thế nào thì mặc trời


Cũng thua nồi nước chát - Cũng thua nồi nước chát


Nhìn chung, dù còn đơn giản nhưng sự ra đời của giáo trình tự học tiếng Nghệ đã được các bạn trẻ hưởng ứng nồng nhiệt. “Tiếng Nghệ rất khó nhưng cũng rất dễ thương. Hè này về Nghệ An du lịch chắc chắn mình sẽ mang theo “cẩm nang” tiếng Nghệ này để tập nói chuyện với người địa phương”, Phương An, thành viên mạng xã hội Facebook, chia sẻ.


Quốc Lê


Ý KIẾN BẠN ĐỌC


Phan Quốc Linh


Xin đưa ra một nhận xét tổng quát (không cần chứng minh):


-Tiếng Nghệ là cái nôi của tiếng Việt cổ. Điều này cũng giống như việc khẳng định tiếng Bungari là "mẹ"của tiếng Nga.


-Tiếng Nghệ, tức tiếng xứ Nghệ (bao gồm địa danh hai tỉnh Nghệ an và Hà tĩnh),chứ không chỉ riêng cho vùng Nghệ An như một vài bạn trong bài viết trên đây có chút nhầm lẫn.



-Trong phần "từ điển", theo tôi,"trốc (hay "trục") cúi"(chỉ cái đầu gối") chứ không phải là trốc gúi.



-Trong bài thơ, dùng từ "nước" trong hai câu này là không đúng kiểu Nghệ: "Nấu cho nồi nước chát", "Cũng thua nồi nước chát", mà phải thay "nước" = "nác"mới đúng bản gốc. ("Nấu cho nồi nác chát","Cũng thua nồi nác chát".


-"O tê ngong rành sọi", thì"sọi" = đẹp,giỏi, (rành sọi = rất đẹp, rất giỏi) có ý nghiêng về chỉ về hình thức; "ngong"đây là "nom", chứ không phải là "trong''dễ bị hiểu nhầm với nghĩa trông, trông ngóng. "O tê nom hay thật".


-"Con chắt ả mô rồi", phải "dịch" là:Con gái lớn của chị đâu rồi. Vì,người Nghệ gọi" con chắt là "ả" (con chị), con chắt em (con em).


Mấy ý của một Người nghệ quê choa , xin được góp vui.



Sofia,26.04.2011


nguyễn công trà


Bạn Đinh Văn Mùi dịch cơ bản là đúng. Nhưng có đôi chỗ vẫn chưa chuẩn tôi xin bổ sung: Ung bứt toóc dưới rọng - ở đây phải hiểu toóc có nghĩa là rơm rạ. O tê ngong rành sọi - ở đây sọi có nghĩa là xinh hoặc ưa nhìn chứ không phải giỏi.


Hoàng


Sai 1 số chỗ:


1. Bây đi mô đó, cho choa đi với = Các bạn đi đâu đấy, cho chúng tôi đi với. "Choa" = "Chúng tôi" chứ ko phải "tôi"


2. A ri là a răng? = Như thế này là sao?


3. Phim ni xem hay đại = phim này xem khá hay. Đọc đúng là " Phim ni xem hay đại i " chữ "i" cuối phát âm hơi nhỏ xuống


Minh Châu


Lâu lắm rồi mới được đọc lại tiếng quê "gốc". Tôi xin chỉnh lại 2 trong số các câu thơ trên cho sát nghĩa hơn theo cách hiểu của mình:


- Ung bứt toóc dới rọng: Ông cắt rạ dưới ruộng (Nghệ Tĩnh gọi: Rơm + Toóc, nơi khác gọi: rơm + rạ)


- O tê ngong rành sọi: Cô kia trông rất xinh


- Ngong : với nghĩa trông hoăc nhìn.


- Sọi : có thể rộng nghĩa hơn Xinh ( xinh + chút duyên) . Có khi nhìn và nghe nói chuyện rồi mới khen " Sọi" ).


Vài dòng chia sẻ. Cám ơn Đất Việt.


Minh Châu


Đinh Văn Mùi


Nói chung tiếng Nghệ cũng nỏ khó mô, chỉ có điều là mọi người chưa quen thôi. Tui xin sửa một số từ trong bài thơ trên như sau:


Mùa nực với mùa gắt - Mùa nóng với mùa gặt


Kêu chắc đến rồi tề - Kêu nhau đến rồi kìa



Dừ sốt hơn tự tê - Giờ nóng hơn trước kia


Sốt khô mui nẻ họng - Nóng khô môi nẻ họng


Ung bứt toóc dới rọng - Ông gặt lúa dưới ruộng


Mụ cào ló trửa cươi - Bà cào lúa giữa sân


Con chắt ả mô rồi - Con bé chị đâu rồi


Hắn cợi tru vô rú - Nó cưỡi trâu vào núi


Bếp lạnh tanh mun trú - Bếp lạnh tanh mun trấu


Cho ga trọi ga bươi - Cho gà chọi gà bươi


Nác chát ở mô rồi - Nước chè ở đâu rồi


Múc cho tui một đọi - Múc cho tôi một bát


O tê ngong rành sọi - Cô kia trông giỏi thật


Ả nớ chộ cũng tài - Chị kia thấy cũng tài


O ả có thương ngài - Cô với chị có thương người


Nấu cho nồi nước chát - Nấu cho nồi nước chát


Tui uống vô mát rọt - Tôi uống vào mát ruột


Thứ chè gay rành tài - Thứ chè này thật tài


Nắng ra răng mặc trời - Nắng thế nào mặc trời


Cũng thua nồi nước chát - Cũng thua nồi nước chát


Nguồn: http://baodatviet.vn/Home/congdongviet/Ro-trao-luu-hoc-Nghe-ngu-tren-cong-dong-mang/20114/142669.datviet